Ὅσιος Γρηγόριος ὁ Σιναΐτης ὀφείλει τήν ἐπωνυμία του στό ὄρος Σινᾶ, ὅπου ἔλαβε τό μοναχικό σχῆμα. Γεννήθηκε τό ἔτος 1255 στό χωριό Κούκουλο, πλησίων τῶν Κλαζομενῶν τῆς Μικρᾶς Ἀσίας, ἀπό εὐλαβεῖς καί πλούσιους γονεῖς, ἀπό τούς ὁποίους, παράλληλα μέ τούς εὐσεβεῖς διδασκάλους του, ἔμαθε τά πρῶτα ἱερά γράμματα. Κατόπιν πῆγε στήν Κύπρο, ὅπου ἔζησε γιά μικρό χρονικό διάστημα κοντά σέ κάποιον ἐνάρετο μοναχό καί ἔγινε καί ὁ ἴδιος δόκιμος καί στή συνέχεια μετάβη στό ὄρος Σινᾶ. Ἐκεῖ ἔλαβε τή μοναχική κουρά καί ἔζησε ἀσκώντας τήν ὑπακοή καί τήν ταπεινοφροσύνη, μέ αὐστηρή νηστεία, ἀγρυπνία καί προσευχή. Ἀπό τό Σινᾶ ἀναχώρησε γιά τά Ἱεροσόλυμα, ὡς ἐπισκέπτης καί προσκυνητής τοῦ Παναγίου Τάφου καί τῶν λοιπῶν προσκυνημάτων τῆς Παλαιστίνης καί κατόπιν ἦλθε στήν Κρήτη, στούς Καλούς Λιμένες, ὅπου διδάχθηκε τή νοερά προσευχή ἀπό τόν ἐρημίτη Ἀρσένιο τόν Ἁγιοφαραγγίτη.
Στήν συνέχεια μετέβη μέ πλοῖο στό Ἅγιον Ὄρος. Ἐκεῖ, ἀφοῦ ἐπισκέφθηκε ὅλες τίς μονές, τίς σκῆτες καί τά κελιά, καθώς καί τούς δύσβατους καί ἐρημικούς τόπους του, κατοίκησε κατ’ ἀρχήν στή σκήτη τοῦ Μαγουλᾶ, πού βρισκόταν ἀπέναντι ἀπό τήν ἱερά μονή Φιλοθέου καί μετά στίς Καρυές καί σέ ἄλλα σημεῖα τοῦ Ἄθω.
Σέ ὅλα αὐτά τά μέρη, ὅπως ἐπίσης καί στήν περιοχή τῆς Μεγίστης Λαύρας, ἔχτιζε κελιά γιά ὅσους ἔρχονταν πρός αὐτόν. Αὐτοί ἦταν στό σύνολό τους ἐπιφανεῖς ἄνδρες, οἱ ὁποῖοι ἐπιθυμοῦσαν νά ἀκούσουν τήν ψυχωφελέστατη διδασκαλία του καί νά μονάσουν κοντά του. Ἀλλά, ἐπειδή ἀκριβῶς ἀγαποῦσε τήν ἀναχώρηση καί δέν ἤθελε «οὐδ’ ἐπί στιγμήν νά ἀποχωρισθῇ ἀπό τήν θεωρίαν», μετέβαινε σέ δύσβατα καί ἀπόκρημνα μέρη, ὅπου ἦταν δύσκολο νά τόν πλησιάσουν πολλοί ἄνθρωποι καί νά τοῦ ἐκφράσουν τήν εὐλάβειά τους, διαταράζοντας ἔτσι τήν ἡσυχία πού τόσο ποθοῦσε.
Ὁ Ὅσιος, λοιπόν, ὑπῆρξε ἐξαιρετική φυσιογνωμία στήν ἐποχή του καί διακρίθηκε προπαντός ὡς ὁ πρῶτος καί μεγάλος συστηματικός δάσκαλος τῆς νοερᾶς προσευχῆς: «Κύριε, Ἰησοῦ Χριστέ, Υἱέ τοῦ Θεοῦ, ἐλέησόν με τόν ἁμαρτωλόν».
Φεύγοντας ἀπό τό Ἅγιον Ὄρος, ἐξ αἰτίας κυρίως τῶν Καταλανῶν πειρατῶν πού ἐπανειλημμένως τό λυμαίνονταν ἐκείνη τήν ἐποχή, μετέβη στήν Σερβία καί Βουλγαρία, στίς πόλεις Κωνσταντινούπολη, Θεσσαλονίκη καί Ἀλεξανδρούπολη καί στά νησιά Χίο καί Μυτιλήνη, μεταφέροντας παντοῦ τό μήνυμα τῆς ἀθωνικῆς μοναστικῆς πολιτείας. Στήν Κωνσταντινούπολη ἀπό ταπεινοφροσύνη, ὁ Ὅσιος Γρηγόριος, δέν ἱκανοποίησε τήν ἐπιθυμία τοῦ αὐτοκράτορος Ἀνδρονίκου Β’ τοῦ Παλαιολόγου (1282 – 1328) νά προσέλθει στά ἀνάκτορα.
Ἀπό τήν Κωνσταντινούπολη ἦλθε στό Κατακεκρυωμένον ὄρος τῆς Θράκης, στά σύνορα Βυζαντίου καί Βουλγαρίας, ἀγωνιζόμενος τόν ἡσυχαστικό ἀγώνα. Τελικά ἐπανῆλθε στό Ἅγιον Ὄρος, γενόμενος πανηγυρικά δεκτός ἀπό τούς μοναχούς τῆς Μεγίστης Λαύρας. Ἔπειτα μετέβη καί πάλι στό ὄρος Κατακεκρυωμένον, ἵδρυσε πολλά μοναστήρια καί ἔγινε εἰσηγητής τοῦ ἡσυχασμοῦ καί στούς Σλάβους καί τούς Βούλγαρους, ὅταν ἐγκαταστάθηκε στά Παρόρια τό 1331 καί πάλι τό 1335.
Σκοπός τῆς ζωῆς τοῦ Ὁσίου Γρηγορίου ἦταν ἡ συνειδητοποίηση τῆς Χάριτος τοῦ Βαπτίσματος, πού χορηγήθηκε στόν ἄνθρωπο ἀλλά βρίσκεται κρυμμένη ἀπό τήν ἁμαρτία. «Οἱ περισσότεροι ἀπό ἐμᾶς πέφτουν στήν ἁμαρτία ἀπό ἀμέλεια καί ἁμαρτωλή συνήθεια στήν ἀναισθησία καί στήν τύφλωση καί δέν ξέρουμε πιά ἀκόμη καί ἂν ὑπάρχει Θεός, ποιοί εἴμαστε, τί μποροῦμε νά φθάσουμε, νά γίνουμε παιδιά τοῦ Θεοῦ, παιδιά φωτός, παιδιά καί μέλη Χριστοῦ. Εἴχαμε βαπτισθεῖ σέ ὥριμη ἡλικία; Δέν διακρίναμε παρά τό νερό καί ὄχι τό Πνεῦμα. Κι ἂν ἀκόμη εἴμαστε ἀναγεννημένοι μέ τό Ἅγιο Πνεῦμα, πιστεύουμε μέ νεκρή καί ἀδρανή πίστη… Καταντήσαμε σάρκα καί συμπεριφερόμαστε ἀκολουθώντας τή σάρκα… Ὑπάρχουν δύο τρόποι νά ἀνακαλύψουμε τήν ἐνέργεια τοῦ Ἁγίου Πνεύματος, πού δεχθήκαμε μυστηριακά μέ τό Ἅγιο Βάπτισμα: α) Ἡ δωρεά αὐτή ἀποκαλύπτεται μέ τρόπο γενικό ἀπό τήν ἄσκηση τῶν ἐντολῶν καί μέ θυσία ἐπίπονων προσπαθειῶν καί β) Ἐκδηλώνεται στή ζωή ὑποταγῆς (στόν πνευματικό πατέρα), μέ τήν μεθοδική καί ἐξακολουθητική ἐπίκληση τοῦ Κυρίου Ἰησοῦ, δηλαδή τήν μνήμη τοῦ Θεοῦ. Ἡ πρώτη ὁδός εἶναι ἡ πιό μακρινή, ἐνῷ ἡ δεύτερη ἡ πιό σύντομη, μέ τόν ὅρο νά ἔχεις μάθει νά ἀνασκάπτεις τή γῆ θαρραλέα καί ἐπίμονα γιά νά ἀποκαλύψεις τό χρυσάφι».
Ἡ κυριότερη ἀπασχόληση τοῦ Ὁσίου ἦταν νά προφυλάξει τούς μαθητές του ἀπό φανταστικές ὀπτασίες, πού ὄχι μόνο προέρχονται ἀπό τήν ἀνθρώπινη φύση, ἀλλά ἀκόμη συχνότερα προκαλοῦνται ἀπό τό δαίμονα. «Ἐραστή τοῦ Θεοῦ, νά εἶσαι πολύ προσεκτικός. Ὅταν, ἀπασχολούμενος στήν ἐργασία σου, βλέπεις ἕνα φῶς ἢ μία φλόγα, μέσα σου ἢ ἔξω ἀπό ἐσένα, τήν αὐτολεγόμενη εἰκόνα τοῦ Χριστοῦ, Ἀγγέλους ἢ Ἁγίους, μήν τήν παραδεχθεῖς. Θά κινδυνεύσεις νά τήν πάθεις. Μήν ἐπιτρέπεις, πολύ περισσότερο, στό πνεῦμα σου νά ἐνδυναμωθεῖ ἀπό αὐτή. Ὅλοι οἱ ἐξωτερικοί αὐτοί ἐπίπλαστοι σχηματισμοί ἔχουν ἀποτέλεσμα νά πλανήσουν τήν ψυχή. Ἡ ἀληθινή ἀρχή τῆς προσευχῆς εἶναι ἡ θέρμη τῆς καρδιᾶς πού κατακαίει τά πάθη, προκαλεῖ τήν εὐφροσύνη καί τήν χαρά στήν ψυχή καί συμμορφώνει τήν καρδιά σέ μία βέβαιη ἀγάπη καί ἕνα συναίσθημα ἀδιαφιλονίκητης πληρότητος».
Ὁ Ὅσιος Γρηγόριος ὁ Σιναΐτης «ἐπιμένει ἐδῶ, πάνω σέ οὐσιῶδες χαρακτηριστικό τῆς Ὀρθόδοξης μυστικῆς παράδοσης. Ἡ φαντασία κάτω ἀπό ὅλες τίς ἑκούσιες καί ἀκούσιες μορφές εἶναι ὁ πιό ἐπικίνδυνος ἐχθρός τῆς ἑνώσεως μέ τόν Θεό».
Ἀπό τούς πολυπληθεῖς μαθητές καί διαδόχους τοῦ Ὁσίου Γρηγορίου τοῦ Σιναΐτου, πού συγκεντρώθηκαν κοντά του πολύ νωρίς, ἰδιαίτερα ὅταν βρισκόταν στήν περιοχή τοῦ χειμάρρου Χρέντελι, μᾶς εἶναι γνωστοί οἱ ἑξῆς: ὁ Ὅσιος Γεράσιμος ὁ ἐξ Εὐβοίας, ὁ συμπολίτης του Ἰωσήφ πού ἀγωνίσθηκε κατά τῶν Λατίνων, ὁ ἀββᾶς Νικόλαος ἐξ Ἀθηνῶν πού ἀντιστάθηκε ἐπίσης κατά τῶν Λατίνων καί μάλιστα κατά τοῦ λατινόφρονα αὐτοκράτορα Μιχαήλ Η’ τοῦ Παλαιολόγου καί ὑπέστη γι’ αὐτό πολλά δεινά, ὁ Μᾶρκος ἀπό τίς Κλαζομενές πού ὑπῆρξε θεωρητικός καί ἐνάρετος ἀσκητής καί μαρτυρεῖται ὅτι εἶδε τήν Παναγία νά σκεπάζει τό Ἅγιον Ὄρος δορυφορούμενη ἀπό Ἀρχαγγέλους καί Ἀγγέλους, ὁ Πατριάρχης Κωνσταντινουπόλεως Κάλλιστος ὁ Α’, ὁ Ἰάκωβος ὁ ὁποῖος ἐξαιτίας τῆς ἀρετῆς του ἔγινε Ἐπίσκοπος, ὁ Ἀαρῶν καί ὁ Κλήμης.
Ὅλοι αὐτοί διέπρεψαν μέ τή στάση τους στήν ἄσκηση τῆς ἀρετῆς καί τῆς ἁγιότητας, γι’ αὐτό καί μερικοί ἔφθασαν μέχρι τά ἀνώτατα ἀξιώματα τῆς ἐκκλησιαστικῆς ἱεραρχίας. Κάποιοι ἄλλοι μάλιστα ἀποτέλεσαν καί τούς πρώτους μοναχούς τῆς μονῆς Γρηγορίου, καθώς κατέβηκαν ἀπό τή δύσβατη περιοχή ὅπου βρίσκονταν πρός τήν παραλία, στή σημερινή θέση της, προβαίνοντας ταυτόχρονα στήν ἵδρυση καί τήν τέλεια ἀποκατάστασή της σέ κοινόβιο.
Μετά ἀπό μικρή ἀσθένεια ὁ Ὅσιος Γρηγόριος κοιμήθηκε στίς 27 Νοεμβρίου 1347. Ἡ Ἐκκλησία ἑορτάζει τή μνήμη του, ἐπίσης, στίς 11 Φεβρουαρίου καί στίς 27 Νοεμβρίου.
Τά Νηπτικά Ἔργα τοῦ Ὁσίου Γρηγορίου διασώζονται στήν Πατρολογία καί στή Φιλοκαλία.
Μεταξύ τῶν συγγραμμάτων του πρέπει νά μνημονευθοῦν δύο δοκίμια, τό «Περί ἡσυχίας καί περί τῶν δύο τρόπων τῆς προσευχῆς» καί τό «Περί τοῦ πῶς δεῖ καθέζεσθαι τόν ἡσυχάζοντα εἰς τήν εὐχήν».
Πηγή: http://www.synaxarion.gr/gr/index.aspx
Ἀπολυτίκιον. Ἦχος γ’. Θείας πίστεως.
Θείας χάριτος, ὤφθης ταμεῖον, διά νήψεως, νοός παμμάκαρ, καί προσευχῆς νοερᾶς λύχνος ἄσβεστος· ὅθεν ἡμᾶς διεγείρεις Γρηγόριε, πρός ἐργασίαν αὐτῆς θείοις λόγοις σου. Πάτερ Ὅσιε, Χριστόν τόν Θεόν ἱκέτευε, δωρήσασθαι ἡμῖν τό μέγα ἔλεος.
Κοντάκιον. Ἦχος γ’. Ἡ Παρθένος σήμερον.
Ἐν Σιναίῳ πρότερον, ἀγγελικῶς βιοτεύσας, ἐν τῷ Ἄθῳ ὕστερον, περιφανῶς διαλάμπεις· πάντας γάρ πρός προσευχῆς θείας κτῆσιν, λόγῳ σου, σοφῶς καί ἔργῳ Πάτερ διδάσκεις· διά τοῦτό σε τιμῶμεν, ὡς θείας δόξης σκεῦος Γρηγόριε.
Μεγαλυνάριον.
Γρήγορος ἐν πᾶσιν ἀναδειχθείς, προσευχῆς ἁγίας, ὤφθης θεῖος ὑφηγητής, πρίς ἣν ἡμᾶς πάντας, ὀτρύνεις τῷ σῷ λόγῳ, Γρηγόριε παμμάκαρ ἀξιοθαύμαστε.