Ὅσιος Σάββας ὁ πρῶτος Ἀρχιεπίσκοπος Σερβίας καὶ κτήτορας τῆς Ἱερᾶς Μονῆς Χιλανδαρίου (14 Ιανουαρίου)

15 Ἅγιος Σάββας ἦταν υἱός τοῦ ἡγεμόνα τῆς Σερβίας Στεφάνου Α’ Νεμάνια (στίς βυζαντινές πηγές ἀναφέρεται Νεεμάν) καί τῆς πριγκίπισσας Ἄννας. Τό λαϊκό του ὄνομα ἦταν Ρέσκο.
Ἡ ἵδρυση καί ὀργάνωση τοῦ πρώτου Σερβικοῦ κράτους ἀπό τό μέγα ζουπάνο Στέφανο Νεμάνια (1167 – 1169), τόν πατέρα τοῦ Ἁγίου, εἶχε ὡς ἀποτέλεσμα τή συνένωση ὅλων σχεδόν τῶν Σέρβων σέ ἑνιαῖο καί ἀνεξάρτητο ἀπό τή βυζαντινή κυριαρχία κράτος μέ ἐπίκεντρο τή Ρασκία. Ὁ αὐτοκράτορας τοῦ Βυζαντίου Ἰσαάκιος Β’ Ἄγγελος (1185 – 1195) συνῆψε, τό ἔτος 1190, εἰρήνη μέ τό ζουπάνο τῶν Σέρβων. Ἡ ἵδρυση τοῦ κράτους ἀνέδειξε τήν ἀνάγκη ἀναδιοργανώσεως καί τῆς Ἐκκλησίας τῆς Σερβίας, ἡ ὁποία ὑπέφερε ἀπό ἀνεξέλεγκτη δράση τῶν αἱρετικῶν Βογομίλων. Σύμφωνα πρός τίς ἱστορικές εἰδήσεις, ἂν καί ἡ παγίωση τοῦ Χριστιανικοῦ βίου στούς Σέρβους ἦταν ἀναντίρρητη, ἡ ἔλλειψη ἑνιαίας ἐκκλησιαστικῆς διοργανώσεως παρέτεινε τήν σύγχυση δικαιοδοσιῶν καί διευκόλυνε τήν δράση τῶν αἱρετικῶν. Εἶναι χαρακτηριστικό ὅτι ὁ υἱός τοῦ ζουπάνου τῶν Σέρβων Στέφανου ἀποσύρθηκε σέ ἡλικία μόλις δέκα ἕξι ἐτῶν στό Ἅγιον Ὄρος. Ἐκάρη μοναχός στή Μονή Βατοπαιδίου καί ἔλαβε τό ὄνομα Σάββας. Ἀργότερα, περί τό 1195, ἵδρυσε μαζί μέ τόν πατέρα του Στέφανο, πού ἔγινε μοναχός καί ὀνομάστηκε Συμεών († 13 Φεβρουαρίου), τή Μονή τοῦ Χιλανδαρίου μέ χρυσόβουλο τοῦ αὐτοκράτορα Ἀλεξίου Γ’ τοῦ Ἀγγέλου (1195 – 1203).
Στό θρόνο τῆς Σερβίας ἀνῆλθε ὁ νέος ἡγεμόνας Στέφανος ὁ Πρωτοστεφῆς (1195 – 1228), υἱός τοῦ μοναχοῦ πλέον Συμεών, πού εἶχε νυμφευθεῖ τήν Εὐδοκία, θυγατέρα τοῦ βυζαντινοῦ αὐτοκράτορα Ἀλεξίου Γ’ τοῦ Ἀγγέλου (1195 – 1203).

Ὁ Ἅγιος Σάββας χειροτονήθηκε πρεσβύτερος ἀπό τόν Ἀρχιεπίσκοπο Θεσσαλονίκης Κωνσταντίνο Μεσοποταμίτη καί τό 1204 ἐπέστρεψε στή Σερβία, ὅπου ἀσχολήθηκε μέ τήν εἰρήνευση, τόν φωτισμό καί τήν ἀναδιοργάνωση τῆς Ἐκκλησίας. Κατά τήν περίοδο αὐτή ὁ Ἅγιος συνειδητοποίησε πληρέστερα τίς ἀνάγκες τῆς Ἐκκλησίας, ἀφοῦ ὁ ἀδελφός του Στέφανος δέχθηκε αὐθαίρετα τό στέμμα τοῦ κράλη τῆς Σερβίας ἀπό τόν Πάπα Ὀνώριο Γ’ (1204 – 1222) καί τόν Πατριάρχη Κωνσταντινουπόλεως Μανουήλ Α’ Σαραντηνό (1217 – 1222). Οἱ προτάσεις του ἔγιναν δεκτές, ἀλλά ὁ αὐτοκράτορας ἐπέμενε στή χειροτονία τοῦ Ἁγίου Σάββα ὡς Ἀρχιεπισκόπου τῆς Ἐκκλησίας τῆς Σερβίας, ἀντί τοῦ προταθέντος προσώπου τῆς συνοδείας τοῦ Ἁγίου. Πράγματι, ὁ Ἅγιος χειροτονήθηκε Ἀρχιεπίσκοπος Σερβίας ὑπό τοῦ Πατριάρχου Κωνσταντινουπόλεως Μανουήλ Α’ μετά τή συνοδική ἀνακήρυξη τῆς αὐτοκεφαλίας τῆς Ἐκκλησίας τῆς Σερβίας.
Σέ αὐτήν τήν ἐνέργεια ἀντέδρασε ὁ Ἀρχιεπίσκοπος Ἀχρίδος Δημήτριος Χωματηνός, πού ἀμφισβήτησε ὄχι μόνο τήν κανονικότητα τῆς χειροτονίας τοῦ Ἁγίου Σάββα, ἀλλά καί τά κανονικά δίκαια τοῦ Πατριαρχείου καί τῆς βασιλικῆς αὐθεντίας.
Ὁ Ἅγιος Σάββας, ἀφοῦ ἐργάσθηκε κατά Θεόν, κοιμήθηκε μέ εἰρήνη στό Τύρνοβο τό ἔτος 1236. Τό ἱερό λείψανό του βρέθηκε ἄφθορο, ἀλλά κάηκε τό ἔτος 1594 ἀπό τόν Σινάν-πασᾶ στό Βελιγράδι.

Πηγή: http://www.synaxarion.gr/gr/index.aspx

Ἀπολυτίκιον. Ἦχος πλ. α’. Τόν συνάναρχον Λόγον.
Ἀρετῶν ταῖς ἀκτῖσι καταλαμπόμενος, Ἀρχιερεύς θεοφόρος ὤφθης καί θεῖος ποιμήν, τῆς Σερβίας ὁ φωστήρ Σάββα μακάριε, καί Ἀποστόλων μιμητής, γεγονώς ὡς ἀληθῶς, στηρίζεις τήν Ἐκκλησίαν, καί τῷ Σωτῆρι πρεσβεύεις, ἐλεηθῆναι τάς ψυχάς ἡμῶν.

Κοντάκιον. Ἦχος πλ. δ’. Τῇ ὑπερμάχῳ.
Ὡς Ἀποστόλων μιμητήν καί ἰσοστάσιον, καί τῆς Σερβίας ποιμενάρχην καί διδάσκαλον, ἀνυμνοῦμέν σε οἱ δοῦλοί σου Ἱεράρχα. Ἀλλ’ ὡς πλήρης τῆς ἐλλάμψεως τοῦ Πνεύματος, τῷ φωτί τῶν πρεσβειῶν σου φωταγώγησον, τούς βοῶντάς σοι, χαίροις Σάββα Πατήρ ἡμῶν.

Μεγαλυνάριον.
Χαίροις τῶν ἐν Ἄθῳ ἄστρον λαμπρόν, καί τῆς ἐν Σερβίᾳ, Ἐκκλησίας ὑφηγητής, Σάββα Ἱεράρχα, τῆς εὐσεβείας στόμα, καί ἀρετῶν ὁσίων, θεῖον κειμήλιον.