Ὅσιος Νεῖλος καταγόταν ἀπό τόν Ἅγιο Πέτρο Κυνουρίας καί ἔζησε κατά τό πρῶτο ἥμισυ τοῦ 17ου αἰῶνος μ.Χ. Ἀπό νεαρή ἡλικία παρελήφθη ἀπό τόν θεῖο του, ἱερομόναχο Μακάριο, στήν ἐκεῖ ἱερά μονή Κοιμήσεως τῆς Θεοτόκου, τήν καλουμένη τοῦ Μαλεβῆ, ὅπου καί ἀφοῦ ἐκπαιδεύθηκε μέ θεοσέβεια, χειροτονήθηκε διάκονος. Ποθώντας ὅμως καί οἱ δύο ἀκόμη πιό ἀσκητικό βίο, μετέβησαν στό Ἅγιον Ὄρος, ὅπου, ἀφοῦ γιά λίγο χρόνο ἀσκήτεψαν στό σπήλαιο πού εἶχε ἀσκητέψει ὁ Ὅσιος Πέτρος ὁ Ἀθωνίτης († 12 Ἰουνίου), στή συνέχεια μετέβησαν σέ ἔρημη ἔκταση κοντά στή Λαύρα τοῦ Ὁσίου Ἀθανασίου, ἔκτισαν ναό τιμώμενο στό ὄνομα τῆς Ὑπαπαντῆς καί παρέμειναν ἐκεῖ ἀσκητεύοντας μέ αὐστηρότητα.
Ἀργότερα ὁ Ὅσιος Νεῖλος, γιά μεγαλύτερη ἄσκηση, κατέφυγε σέ σπήλαιο πού βρισκόταν σέ πολύ ἀπόκρημνο βράχο, ὅπου, ἀφοῦ ἀνήγειρε μικρό ναό, παρέμεινε ἀσκούμενος καί νυχθημερόν προσευχόμενος καθ’ ὅλο τόν ὑπόλοιπο βίο αὐτοῦ.
Ὁ Ὅσιος Νεῖλος κοιμήθηκε μέ εἰρήνη στίς 12 Νοεμβρίου τοῦ 1651 καί ἐνταφιάσθηκε πλησίον τοῦ σπηλαίου του. Μετά τήν ὁσία ταφή του, μύρο εὐῶδες ἀνέβλυσε ἀπό τόν τάφο του, πού παρεῖχε τήν ἴαση σέ ὅσους ἀσθενεῖς προσέφευγαν ἐκεῖ μέ πίστη.
Ἀργότερα, λόγω ἐδαφικῶν μεταβολῶν, ὁ τάφος τοῦ Ὁσίου ἐξαφανίσθηκε καί παρέμεινε ἄγνωστος γιά πολλά χρόνια. Τό 1815, ὁ Ὅσιος Νεῖλος παρουσιάσθηκε σέ κάποιον μοναχό, πού ὀνομαζόταν Αἰχμάλωτος καί ἀφοῦ τοῦ προεῖπε πολλά μέλλοντα, στήν συνέχεια τόν πρόσταξε νά καταστήσει βατή τόν ὁδό πρός τό σπήλαιό του, γιά νά μεταβαίνουν οἱ μοναχοί νά προσκυνοῦν καί νά λειτουργοῦν τό ναό πού εἶχε ἱδρύσει. Ἀμέσως ὁ μοναχός Αἰχμάλωτος ἀνακοίνωσε στούς ὑπόλοιπους πατέρες ὅσα προστάχθηκαν ἀπό τόν Ὅσιο, αὐτοί δέ ἔσπευσαν μέ προθυμία ὄχι μόνο νά διανοίξουν τήν ὁδό, ἀλλά καί νά οἰκοδομήσουν νέο ναό πρός τιμήν τοῦ Ὁσίου. Κατά τήν ἐκσκαφή τῶν θεμελίων τοῦ ναοῦ, ἀνευρέθη ὁ τάφος του καί τά σεπτά λείψανά του, τά ὁποία ἀνέδιδαν ἄρρητη εὐωδία.
Πηγή: http://www.synaxarion.gr/gr/index.aspx
Ἀπολυτίκιον. Ἦχος δ’. Ταχύ προκατάλαβε.
Ὡς ἄνθη πανεύοσμα, τῆς ἀϊδίου ζωῆς, τά θεῖά σου λείψανα, ἐκ τῶν ταμείων τῆς γῆς, ἡμίν ἀνεφάνησαν· ὅθεν μνείαν τελοῦντες, τῆς εὑρέσεως τούτων, μέλπομεν Πάτερ Νεῖλε, τήν δοθεῖσάν σοι χάριν, δι’ ἧς πᾶσι προστάτης, εὑρίσκῃ θερμότατος.
Κοντάκιον. Ἦχος δ’. Ἐπεφάνης σήμερον.
Τά σεπτά σου λείψανα περικυκλοῦντες, ἐξ αὐτῶν λαμβάνομεν, ἁγιασμοῦ τάς δωρεάς, Μυροβλυτῶν ἐγκαλλώπισμα, Νεῖλε θεόφρον, Ἀγγέλων ὁμόσκηνε.
Μεγαλυνάριον.
Μύρου ἀποπνέοντα τήν ὀσμήν, καί μελλούσης δόξης, ἐκδηλοῦντα τᾶ ἀγαθά, ὤφθησαν τοῖς πᾶσι, τά θεῖα λείψανά σου· διό σε Μυροβλῦτα, Νεῖλε γεραίρομεν.
