Ἅγιος Διάδοχος, Ἐπίσκοπος Φωτικῆς, εἶναι μία μεγάλη πατερική καί μοναχική φυσιογνωμία τοῦ 5ου αἰῶνος μ.Χ. Τό ἔτος 458 μ.Χ. ὑπογράφει, ὡς Ἐπίσκοπος Φωτικῆς, μαζί μέ ἄλλους Ἠπειρῶτες Ἐπισκόπους, ἐπιστολή πρός τόν αὐτοκράτορα Λέοντα τόν Α’ περί τοῦ θανάτου τοῦ Προτερίου Ἀλεξανδρείας, τήν ὁποία ἐπιστολή πιθανῶς συνέταξε ὁ ἴδιος. Ὡς ἐκ τούτου εἶναι προφανές ὅτι ὁ Ἅγιος Διάδοχος ἀναδείχθηκε σέ Ἐπίσκοπο Φωτικῆς μεταξύ τῶν ἐτῶν 451 – 458 μ.Χ.
Ὁ ἱερός Φώτιος διασώζει πληροφορία τῆς συνοδικῆς Ἐπιστολῆς τοῦ Σωφρονίου Ἱεροσολύμων, κατά τήν ὁποία μεταξύ τῶν κυριοτέρων ἀντιπάλων τῶν Μονοφυσιτῶν ἦταν καί ὁ Ἅγιος Διάδοχος, ἂν καί ἡ ἀρχιερατεῖα του τοποθετεῖται στήν μετά τήν Σύνοδο τῆς Χαλκηδόνος ἐποχή. Ὁ Ἐπίσκοπος Βίτης Βίκτωρ, κατά τό ἔτος 486 μ.Χ., στήν Ἱστορία τοῦ διωγμοῦ τῆς Ἀφρικανικῆς Ἐπαρχίας χαρακτηρίζει τόν Ἅγιο «ὡς ἄξιο παντός εἴδους ἐπαίνου, διότι σώζονται πολυάριθμα μνημεῖα λόγου του ὑπέρ τοῦ καθολικοῦ δόγματος». Ἀπό αὐτό ὑποθέτουμε ὅτι ὁ Ἅγιος Διάδοχος πρέπει νά κοιμήθηκε πρό τοῦ 486 μ.Χ., ποῦ ἦταν τό ἔτος συγγραφῆς τῆς Ἱστορίας τοῦ Βίκτωρος.
Ὁ Ἅγιος Διάδοχος εἶναι κάτ ἐξοχήν ἀσκητικός συγγραφέας, πλαισιώνει ὅμως τήν ἀσκητική του μέ τή θεολογία. Καί ἐνῷ παρουσιάζει τό δικό του πρωτότυπο τρόπο ἐκφράσεως, δέν ἀπομακρύνεται ἀπό τά παραδεδεγμένα. Ὡς πρός τήν θεολογική ἔκφραση διακρίνεται γιά τή λεπτότητα, τήν ἀκρίβεια καί τή θέρμη. Εἶναι ἄγνωστος ὁ ἀριθμός τῶν ἔργων τοῦ Ἁγίου Διαδόχου, ἀλλά ἔχουν διασωθεῖ τρία: «Ὅρασις», «Λόγος εἰς τήν Ἀνάληψιν τοῦ Κυρίου» καί «Λόγος ἀσκητικός γνώσεως πρακτικῆς καί διακρίσεως πνευματικῆς».
Τό βιβλίο μέ τίτλο «Τά ἑκατόν γνωστικά κεφάλαια» εἶναι τό σπουδαιότερο βιβλίο τοῦ Ἁγίου Διαδόχου Φωτικῆς. Ὅπως πολύ εὔστοχα παρατηρεῖ ὁ Σεβασμιώτατος Μητροπολίτης Ναυπάκτου κ. Ἰερόθεος, στό βιβλίο αὐτό γίνεται λόγος γιά τή γνώση τοῦ Θεοῦ, πού εἶναι ὑπαρξιακή καί ὄχι ἐγκεφαλική – στοχαστική.
Ὁ Ἅγιος Διάδοχος στό προοίμιο τοῦ βιβλίου αὐτοῦ ἐκθέτει τούς «δέκα ὅρους», πού εἶναι κατά κάποιο τρόπο τά κύρια σημεῖα τοῦ βιβλίου καί θά μπορούσαμε κατ’ ἐπέκταση νά ἰσχυρισθοῦμε ὅτι εἶναι οἱ δέκα ὅροι τῆς πνευματικῆς ζωῆς.
Συγκεκριμένα γράφει:
-
Πρῶτος ὅρος τῆς πίστεως: Ἔννοια περί Θεοῦ ἀπαθής. Ἡ πίστη εἶναι ἡ ἀπαθής ἔννοια περί Θεοῦ.
-
Δεύτερος ὅρος τῆς ἐλπίδος: ἐκδημία τοῦ νοῦ ἐν ἀγάπῃ πρός τά ἐλπιζόμενα. Μετά τήν πίστη ἀπαραίτητη προϋπόθεση τῆς πνευματικῆς ζωῆς εἶναι ἡ ἐλπίδα. Τά ἐλπιζόμενα εἶναι ἡ Βασιλεία τοῦ Θεοῦ.
-
Τρίτος ὅρος τῆς ὑπομονῆς: Τόν ἀόρατον ὡς ὁρατόν ὁρῶντα τοῖς τῆς διανοίας ὀφθαλμοῖς ἀδιαλείπτως καρτερεῖν. Ἡ ὑπομονή εἶναι ἀπαραίτητος ὅρος γιά τήν πνευματική ζωή, γιατί ἡ πορεία αὐτή συνεπάγεται πολλές μεταβολές καί ἀλλοιώσεις.
-
Τέταρτος ὅρος τῆς ἀφιλαργυρίας: Οὕτω θέλειν τό μή ἔχειν ὡς θέλειν τις τό ἔχειν. Ἡ πορεία πρός τόν Θεό πρέπει νά γίνεται μέ ἀπαθή τρόπο. Μέσα σέ αὐτή τήν προοπτική τίθεται καί ἡ ἀφιλαργυρία – ἀκτημοσύνη.
-
Πέμπτος ὅρος τῆς ἐπιγνώσεως: Ἁγνοεῖν ἑαυτόν ἐν τῷ ἐκστῆναι τόν Θεόν. Ἡ ἐπίγνωση τῶν ἁμαρτημάτων μας εἶναι ἀπαραίτητη προϋπόθεση τῆς πορείας τῆς ἀναγεννήσεως τοῦ ἀνθρώπου.
-
Ἕκτος ὅρος τῆς ταπεινοφροσύνης: Λήθη τῶν κατορθουμένων προσεχής. Ἡ ταπεινοφροσύνη εἶναι ἀπαραίτητος ὅρος τῆς πορείας τοῦ ἀνθρώπου πρός τήν ἕνωσή του μέ τόν Θεό.
-
Ἕβδομος ὅρος τῆς ἀοργησίας: Ἐπιθυμία πολλή τοῦ μή ὀργίζεσθαι. Ἡ πνευματική πορεία τοῦ ἀνθρώπου πρός τόν Θεό εἶναι πορεία ἀγάπης καί πρός τήν ἀγάπη, ὁπότε δέν εἶναι δυνατόν νά ὑπάρχει κατάσταση ὀργῆς, ὡς παρά φύση ἐνέργεια τοῦ θυμικοῦ τῆς ψυχῆς.
-
Ὄγδοος ὅρος τῆς ἁγνείας: Αἴσθησις ἀεί κεκολλημένη Θεῷ. Ὅταν μεταμορφώνονται οἱ ψυχικές καί σωματικές δυνάμεις ἀπό τή Θεία Χάρη, τότε ὁ ἄνθρωπος διακρίνεται γιά τήν ἁγνότητα καί τήν καθαρότητα καί αἰσθάνεται ὁλοκληρωτικά παραδομένος στόν Θεό.
-
Ἔνατος ὅρος τῆς ἀγάπης: Αὔξησις φιλίας πρός τούς ὑβρίζοντας. Ἡ ἀγάπη εἶναι ἐνδυνάμωση τῆς φιλίας πρός αὐτούς πού μᾶς ὑβρίζουν.
-
Δέκατος ὅρος τῆς τελείας ἀλλοιώσεως: Ἐν τρυφῇ Θεοῦ χαράν ἡγεῖσθαι τό στυγνόν τοῦ θανάτου. Ὁ τελευταῖος ὅρος τῆς πνευματικῆς ζωῆς καί τῆς προσωπικῆς ἀναγεννήσεως τοῦ ἀνθρώπου συνδέεται στενότατα μέ τήν τέλεια ἀλλοίωση. Ἡ ἀλλοίωση εἶναι ἡ μεταμόρφωση τοῦ ἀνθρώπου, ἡ ἀπαλλαγή του ἀπό τίς μεταπτωτικές ἐνέργειες καί ἡ πλήρωσή του ἀπό τήν ἐνέργεια τοῦ Παναγίου Πνεύματος.
Πηγή: http://www.synaxarion.gr/gr/index.aspx