«Εν τη κοιμήσει τον κόσμον ου κατέλιπες Θεοτόκε»

έσα στην σωματική και πνευματική νωχέλεια του καλοκαιριού η Εκκλησία μας προβάλει, ως μια δροσερή νοητή όαση και πνευματική ανάταση, τη μεγάλη εορτή της Παναγίας μας. Το δεκαπενταύγουστο, ή όπως το ονομάζουν πολλοί «το Πάσχα του καλοκαιριού», αποτελεί έναν σπουδαίο εορτολογικό σταθμό του εκκλησιαστικού ενιαυτού. Η κορυφαία αυτή εορτή είναι  για ολόκληρη την Ορθοδοξία και ιδιαίτερα για μας του Έλληνες, που ευλαβούμαστε τη Θεοτόκο κατά τρόπο ξεχωριστό, μια ευκαιρία να εκφράσουμε ολόθυμα την τιμή μας προς το ιερό Της πρόσωπο, κι αυτό διότι η προσωπική και εθνική μας ζωή είναι συνυφασμένη με την υψηλή σκέπη και προστασία της Μεγάλης Μάνας, του κόσμου.

Τα ιερά βιβλία της Καινής Διαθήκης δεν αναφέρουν δυστυχώς τίποτε για την ζωή της Παναγίας μας μετά την Ανάσταση του Κυρίου και την Πεντηκοστή. Όταν ήρθε η ώρα, λοιπόν, της εξόδου Της στάλθηκε και πάλι ο αρχάγγελος Γαβριήλ να της αναγγείλει την θέληση του Θεού και Υιού Της. Ενώ προσευχόταν στον οίκο Της στην Ιερουσαλήμ παρουσιάστηκε ο άγγελος και της προσέφερε ένα μικρό κλαδί φοίνικα και της είπε: «Χαίρε κεχαριτωμένη Μαρία. Σου φέρνω μήνυμα από τον Υιό Σου. Ήρθε η ευλογημένη ώρα να πας κοντά Του και να δοξαστείς όπως Σου ταιριάζει. Ετοιμάσου λοιπόν και σε τρεις ημέρες θα έρθει Εκείνος να πάρει την τίμια και αμόλυντη ψυχή Σου».

«Κατέβη δεδικαιωμένoς εἰς τὸν οἶκον αὐτοῦ»

ύο εικόνες αντίθετες αλλά εξαιρετικά διδακτικές, αγαπητοί μου αδελφοί, μας παρουσιάζει η περικοπή του σημερινού ευαγγελίου. Δύο άνθρωποι ξεκινούν για ένα κοινό σκοπό αλλά καταλήγουν σε αντίθετα αποτελέσματα. Ο ένας είναι Φαρισαίος και ο άλλος Τελώνης. Έρχονται στο ναό και αυτό δείχνει πως το θρησκευτικό τους συναίσθημα είναι βαθιά ριζωμένο και δεν χάνεται όσο και αν το καταπιέζει η κακία και η αμαρτία, όσο και αν με χίλιους τρόπους αγωνίζονται να το ξεριζώσουν. Ο Φαρισαίος ανήκει στη τάξη των ανθρώπων της πίστεως. Κρατάει το νόμο και τους προφήτες και θεωρείται καλός και άγιος.

Όμως είναι υποκριτής. Εκμεταλλεύεται τη θρησκεία και την ευσέβεια του λαού. Προσεύχεται μεγαλόφωνα, για να τον καμαρώνουν και να τον επαινούν οι άλλοι. Ο άλλος ήταν τελώνης. Την εποχή εκείνη τελώνης ήταν το φοβερό επάγγελμα που σήμαινε καταπίεση, εκμετάλλευση και αδικία. Ήλθαν και οι δύο στο ναό. Όμως τι έπρεπε να κάνουν για να είναι δεκτή η προσευχή τους από το Θεό; Έπρεπε να γκρεμίσουν τα είδωλα που τους τυραννούσαν. Να γνωρίσουν σωστά τον αληθινό Θεό, να κατανοήσουν την θρησκεία της αγάπης που έλειπε και από τους δύο. Έρχονται να κτυπήσουν την θύρα του ελέους και της ευσπλαχνίας του Θεού. Τους εμποδίζει η αμαρτία τους.

Ο Φαρισαίος προχωρεί και σταματάει στη μέση του ναού, κοιτάζει δεξιά και αριστερά αν τον βλέπουν για να καμαρώνουν τη μεγαλοπρέπειά του και την αγιότητα, την ευλάβεια και τα καλά του έργα. Η λατρεία του δεν απευθύνεται στο Θεό. Εκείνος λατρεύει τον εαυτό του, το εγώ του. Η προσευχή του είναι ένα εγκώμιο, ένας έπαινος της φαινομενικής αρετής του. Σε ευχαριστώ Θεέ μου, λέει, γιατί δεν είμαι σαν τους άλλους αμαρτωλούς ανθρώπους η και σαν αυτόν τον δυστυχισμένο Τελώνη. Εγώ τηρώ τον νόμο, γιατί νηστεύω, προσφέρω ελεημοσύνη και τηρώ τις υποχρεώσεις μου στο ναό σου. Αρετή δεν είχε και τους άλλους κατέκρινε.

ήν ψυχωφελῆ, πληρώσαντες Τεσσαρακοστήν, καί τήν Ἁγίαν Ἑβδομάδα τοῦ πάθους σού, αἰτοῦμεν κατιδεῖν Φιλάνθρωπε …». Με αυτά τα λόγια του στιχηρού στον εσπερινό της Παρασκευής, πριν την Κυριακή των Βαΐων, τελειώνει η Μεγάλη Σαρακοστή. Μπαίνουμε πια στην «Αγία Εβδομάδα», στην περίοδο του εορτασμού των παθών του Χριστού, του Θανάτου και της Αναστάσεως Του. Περίοδος που αρχίζει από το Σάββατο του Λαζάρου. Τα γεγονότα της διπλής γιορτής, η ανάσταση του Λαζάρου και η είσοδος του Κυρίου στα Ιεροσόλυμα, αναφέρονται στα λειτουργικά κείμενα σαν «προοίμιο του Σταυρού». Έτσι, για να καταλάβουμε καλύτερα αυτά τα γεγονότα, θα πρέπει να τα δούμε μέσα στα πλαίσια της Μεγάλης Εβδομάδας.

Το κοινό απολυτίκιο των δύο αυτών ημερών: «τήν κοινήν ἀνάστασιν πρό τού σου πάθους πιστούμενος, ἐκ νεκρῶν ἤγειρας τόν Λάζαρον, Χριστέ ὁ Θεός…» μας βεβαιώνει, με κατηγορηματικό τρόπο, για την αλήθεια της κοινής ανάστασης. Είναι πολύ σημαντικό ότι μια από τις μεγάλες γιορτές της Εκκλησίας μας, η θριαμβευτική είσοδος του Κυρίου στα Ιεροσόλυμα, γίνεται ο οδηγός στην πορεία μας μέσα στο σκοτάδι του Σταυρού. Έτσι το φως και η χαρά λάμπουν όχι μόνο στο τέλος της Μεγάλης Εβδομάδας αλλά και στην αρχή της. Το φως και η χαρά φωτίζουν αυτό το σκοτάδι και αποκαλύπτουν το βαθύ και τελικό νόημα του. Όλοι όσοι είναι εξοικειωμένοι με την Ορθόδοξη λατρεία γνωρίζουν τον ιδιότυπο, σχεδόν παράδοξο, χαρακτήρα των ακολουθιών του Σαββάτου του Λαζάρου.

αγία και μεγάλη Τεσσαρακοστή είναι περίοδος στην οποία η Εκκλησία μας καλεί τα παιδιά της σε πνευματικές ασκήσεις και περισυλλογή. Είναι περίοδος μετανοίας. Κυριακή Πέμπτη των Νηστειών, προβάλλει ως υπόδειγμα μία γυναίκα που μετανόησε και επέστρεψε στο Θεό. είναι η όσια Μαρία η Αιγύπτια εορτάζει δύο φορές το χρόνο, την 1η Απριλίου και σήμερα. Γύρω από τον βίο της θα στραφεί ο λόγος. Τα παλιά τα χρόνια ζούσε στην έρημο ένας ασκητής, ο Ζωσιμάς. Η φήμη του προσείλκυε πολλές ψυχές. Ήταν όντως άγιος. Άλλα μία μέρα του πέρασε ένας λογισμός - αρκεί και ένας λογισμός για να κάνη τον άνθρωπο ν' αμαρτήσει.

Ο σατανάς του έλεγε «Ζωσιμά, είσαι ο αγιότερος άνθρωπος!». Ο Θεός όμως, που αγαπούσε το Ζωσιμά, δια οράματος του είπε «Δεν είσαι συ ο αγιότερος κοντά στον Ιορδάνη ποταμό υπάρχει κάποιος ανώτερος από σένα». Υπήκουσε και πήγε στον Ιορδάνη, σ' ένα ξακουσμένο μοναστήρι. Εκεί είχαν συνήθεια, την πρώτη μέρα της μεγάλης Τεσσαρακοστής όλοι οι καλόγηροι να φεύγουν αδείαζαν το μοναστήρι, έβγαιναν στην έρημο, κ' εκεί έμεναν 40 μέρες. Επέστρεφαν την Κυριακή των Βαΐων, για να εορτάσουν όλοι μαζί τα πάθη και την ανάστασι του Κυρίου. Έτσι έκανε κι ο άγιος Ζωσιμάς. Βγήκε στην έρημο. Καθώς περπατούσε, βλέπει μία σκια. Φοβήθηκε. Πλησιάζει. Δεν ήταν φάντασμα, ήταν μία γυναίκα η Μαρία η Αιγύπτια.

«Τέκνον, ἀφέωνται σοί αἱ ἁμαρτίαι σου»

κούσαμε σήμερα, αγαπητοί μου, το Ευαγγελικό ανάγνωσμα που μας ανέγνωσε η αγία μας Εκκλησία, Β΄ Κυριακή των Νηστειών, ημέρα που πανηγυρίζουμε τη μνήμη του Αγίου Γρηγορίου, Αρχιεπισκόπου Θεσσαλονίκης του Παλαμά. Και μας το διάβασε για να μας οδηγήσει στην μετάνοια αφού ο Χριστός πρώτα θεράπευσε τη ψυχή του παραλύτου της περικοπής μας και έπειτα το σώμα του. Πως όμως συνέβη τούτο; Τέσσερις σπλαγχνικοί άνθρωποι είδαν τον παράλυτο και αποφάσισαν ότι δεν έπρεπε να τον αφήσουν αβοήθητο. Πίστευαν ότι ο Χριστός μπορούσε να τον θεραπεύσει.

Πολλοί έβλεπαν τον παράλυτο. Τον έβλεπαν οι Γραμματείς και οι Φαρισαίοι, τον έβλεπε κι όλος ο Ιουδαϊκός λαός. Τι έκαναν όμως; Τίποτα. Οι τέσσερις αυτοί άνθρωποι, άγνωστοι μεν σε μας, γνωστοί όμως στο Θεό, ήθελαν να μεταφέρουν τον παράλυτο στο Χριστό. Δεν περίμεναν να πάει ο Χριστός στο παράλυτο. Πως όμως; Σκέφτηκαν διάφορους τρόπους. Η αγάπη, αδελφοί μου, είναι εφευρετική. Έτσι βρήκαν τον τρόπο μεταφοράς του παραλύτου. Τον έβαλαν πάνω σε ένα φορείο και τον πήγαν στο σπίτι όπου δίδασκε κείνο τον καιρό ο Χριστός. Τότε όμως βρήκαν μπροστά τους ένα πρόβλημα. Στο σπίτι υπήρχε πλήθος λαού που δεν άνοιγε δρόμο να περάσει το φορείο με τον παράλυτο. Όλοι κρατούσαν σφικτά τις θέσεις τους. Το θέαμα του δυστυχισμένου αυτού ανθρώπου κανέναν απ’ αυτούς δεν συγκινεί. Θα περιμέναμε οι Γραμματείς και Φαρισαίοι που διάβαζαν το Νόμο να φανούν και εφαρμοστές του.

«Εὐλογηµένος ὁ ερχόµενος ἐν ὀνόµατι Κυρίου»

ήμερα Κυριακή των Βαΐων, παίρνουμε τα βάγια στα χέρια μας και εορτάζουμε την ένδοξη και θριαμβευτική είσοδο του Χριστού στα Ιεροσόλυμα. Έχουμε όμως κατανοήσει τί είναι και τί έκανε για εμάς ο Χριστός; Γιατί η σημερινή ημέρα σηματοδοτεί το εγκόσμιο τέλος και την κορύφωση του έργου Του, του σωτηρίου έργου Του για εμάς; Ο Χριστός πορεύεται προς το θάνατο, θυσιάζοντας τον εαυτό Του και χύνοντας το πανάγιο αίμα Του. Βιώνοντας αυτή την πραγματικότητα, αναλογιζόμαστε τί θα μπορούσε να κάνει περισσότερο για εμάς απ’ αυτή τη θυσία; Τί άλλο τρόπο θα εύρισκε, για να μας κάνει να πιστέψουμε ότι είναι η σωτηρία μας; Γιατί ο Χριστός είναι ο σωτήρας μας και ο λυτρωτής μας. Αυτός που έδωσε ολόκληρη την ύπαρξή Του για τον άνθρωπο. Θα ήταν λοιπόν τουλάχιστον επιπόλαιο και χαζό να αφήσουμε όλη αυτή τη θυσία να πάει χαμένη.

Μιλώντας για το δικό Του Σώμα, δηλαδή για την ύπαρξή Του, εννοούμε τη θεία Ευχαριστία, όπου εκτελείται το μυστήριο της μεγάλης δωρεάς Του και καλεί όλους μας να μετέχουμε. Είναι η θεία κοινωνία του Σώματος και του Αίματός Του, και παρέχεται για συγχώρηση των αμαρτιών και για την αιώνια ζωή. Έτσι, καθώς αρχίζει η Mεγάλη Εβδομάδα των Παθών του Χριστού, καλούμαστε να πορευτούμε μαζί Του με καθαρότητα και ετοιμότητα. Και αυτή είναι η ιερά εξομολόγηση, δηλαδή η απεμπλοκή του εαυτού μας από ότι κακό και αισχρό υπάρχει μέσα μας. Μόνο έτσι καθαροί και έτοιμοι μπορούμε να συμπορευτούμε μαζί Του στο Πάθος και να έχουμε κοινωνία Αναστάσιμη.

 «Φέρετε αὐτόν πρός με»

το σημερινό ιερό Ευαγγέλιο ένας δυστυχισμένος πα­τέρας φέρνει το άρρωστο παιδί του στο Χριστό και με δάκρυα παρακαλεί να τον θεραπεύσει. Με λόγια πού ρα­γίζουν κάθε ανθρώπινη καρδιά περιγράφει το δράμα του. Το παιδί του είχε «πνεῦμα ἄλαλο». 'Όσες φορές κατα­λαμβανόταν απ' αυτό έπεφτε κάτω, άφριζε, έτριζε τα δόντια του και ξεραινόταν σαν νεκρός. Ή ζωή του ήταν μαρτυρική. Από τα παιδικά του χρόνια βασανιζόταν από το δαιμόνιο. Μόνη του ελπίδα ήταν ό Χριστός. Γι' αυτό έφερε το παιδί του και ικέτευε. Κι ο Ιησούς αφού πρώ­τα δοκίμασε την πίστη του με τον παντοκρατορικό του λόγο «ἐπετίμησε τῷ πνεύματι τῷ ἀκαθάρτῳ», απάλλαξε τον νέο από το τυραννικό δαιμόνιο και τον παρέδωσε στον πατέρα του υγιή.  

Έχασα το παιδί μου Πολλοί γονείς σαν τον δυστυχισμένο πατέρα τού ση­μερινού Ευαγγελίου με το δράμα τού παιδιού τους να τους καίει στην καρδιά έρχονται στους ιερείς και πνευμα­τικούς και περιγράφουν τον πόνο τους. Ζητούν τη βοή­θεια και τη δύναμη της Εκκλησίας για τη σωτηρία του παιδιού τους. Με δάκρυα μάς εξομολογούνται το δράμα τους: «έχασα το παιδί μου, έμπλεξε με παλιοπαρέες κι άλλαξε χαρακτήρα και συμπεριφορά. Πριν ήταν καλό, μάς συμπονούσε, ήταν ευγενικό απέναντί μας, είχε φιλό­τιμο. Τώρα έχει γίνει θηρίο. Βλαστημάει, γυρίζει σπίτι τα ξημερώματα. Δεν θέλει να ακούσει για εκκλησία. Όταν ήταν παιδί πριν τα δέκα επτά του ήταν τακτικό στην εξομολόγηση, στην Θεία Κοινωνία. Τώρα τα ειρωνεύεται όλα. Έχει γίνει σωστός αντίχριστος. Δεν έχει όρεξη για δουλειά. Σπαταλά χρήματα πολλά. Έχει απαιτήσεις. Δεν μπορούμε να τον συγκρατήσουμε. Βοηθείστε μας να σώ­σουμε το παιδί μας».  

ήμερα, αγαπητοί μου αδελφοί, είναι μεγάλη εορτή και πανήγυρης. Είναι η Τρίτη Κυριακή των νηστειών εορτή της Σταυροπροσκυνήσεως. Παντού οι ορθόδοξοι τρέχουν στις εκκλησίες, ασπάζονται τον τίμιο σταυρό, παίρνουν από το χέρι του ιερέως τα αγιασμένα άνθη, και ψάλλουν «Τὸν σταυρόν σου προσκυνοῦμεν, Δέσποτα, καὶ τὴν Ἁγίαν σου Ἀνάστασιν δοξάζομε». Άλλα φτάνουν αυτά; Αυτά είναι τύπος. Τύπος αναγκαίος βεβαίως, αλλά η ουσία είναι αλλού. Ποια είναι ή ουσία, και ποιό είναι το περιεχόμενο της σημερινής εορτής; Σήμερα ο αληθινός Χριστιανός αισθάνεται κάτι ιερό, αισθάνεται το ρίγος του εσταυρωμένου. Ο Χριστός απευθύνεται προς τους ανθρώπους όλων των αιώνων και ορίζει τους όρους τους οποίους μπορεί κανείς να γίνει Χριστιανός και να ενταχθεί στην στρατιά του. Τον ακούμε να λέει «Ὅστις θέλει ὀπίσω μου ἐλθεῖν», όποιος θέλει. Δεν βιάζει κανένα, σέβεται την ελευθερία του ανθρώπου και καλεί ελεύθερα να υποταχθούμε στο άγιο θέλημα του. Στα λόγια του, που ακούσαμε, κάνει λόγο για σταυρό «και ἀράτω τον σταυρόν αὐτοῦ καὶ ἀκολουθεῖτω μοι».

Δύο είδη σταυρών προβάλλονται σήμερα ενώπιον μας. Ο ένας είναι ο σταυρός που προσκυνούμε, ο σταυρός που σήκωσε ο ίδιος ο Χριστός. Ο άλλος είναι ο σταυρός που πρέπει να σηκώση ο κάθε ένας από εμάς, αν θέλει βέβαια να λέγεται παιδί του Εσταυρωμένου. Για τους δύο αυτούς σταυρούς θέλω να πω λίγες λέξεις και παρακαλώ να προσέξετε. Αρχίζω με το σταυρό του Χριστού. Ο σταυρός στην παλαιά εποχή, προ Χριστού, στους λαούς της Ρωμαϊκής αυτοκρατορίας ήταν η πιο αυστηρή τιμωρία, ήταν το όργανο με το όποιο εκτελούνταν οι βαρυποινίτες, όσοι διέπρατταν μεγάλα εγκλήματα, αποτρόπαια και φρικαλέα. Μετά Χριστόν τα πράγματα άλλαξαν. Λίγα χρόνια μετά τη σταύρωση του Κυρίου όσοι κατεδικάζονταν σε θάνατον εκτελούνταν πλέον με άλλους τρόπους άλλοι με αγχόνη, άλλοι με ξίφος, άλλοι με όπλο, άλλοι με ηλεκτρική καρέκλα. Σήμερα ο σταυρός ως τρόπος εκτελέσεως έχει καταργηθεί. Σκληρά ποινή ο σταυρός.