Η Πρεσβυτέρα και η μεγάλη αποστολή της (Πρεσβυτέρας Θεοδώρας Καλύβα-Σαράντου)

(Η μακαριστή πρεσβυτέρα † Θεοδώρα Καλύβα-Σαράντου μετέστη εις την άλλη ζωή - 27-9-1977 - ύστερα από τραγικό θάνατο που είχε σε αυτοκινητικό δυστύχημα. Όσοι την είχαν γνωρίσει βεβαιώνουν ότι ήταν μια εκλεκτή ψυχή, με έντονη πνευματική ζωή. Οταν εκοιμήθη, άφησε τον ιερέα Σαράντη Σαράντο εν χηρεία με τέσσερα ανήλικα παιδιά μικρής ηλικίας. Στο άρθρο της που ακολουθεί - το οποίο δημοσιεύθηκε στο περιοδικό «Ενορία» στις 1-12-1972 - δείχνει πως μπορεί σήμερα μια πρεσβυτέρα να σταθεί στο πλευρό του συζύγου της ιερέως και ταυτόχρονα να διακονήσει την οικογένειά της και την ευρύτερη οικογένεια της ενορίας. Τέλος, αναφέρουμε ότι ήταν Θεολόγος καθηγήτρια, διορισμένη στη Μέση Εκπαίδευση. Ας είναι αιωνία η μνήμη της.)

Ένας από τους αγίους της Εκκλησίας μας είπε: «Αν στο δρόμο μου συναντήσω έναν άγγελο και έναν ιερέα, θα σκύψω να φιλήσω το χέρι του ιερέως πρώτα και ύστερα θα προσκυνήσω τον άγγελο».

Αυτή η σκέψη πράγματι κρύβει την μεγαλύτερη αλήθεια, γιατί ο ιερεύς είναι η ορατή παρουσία του Χριστού στον κόσμο μας, είναι ο Χριστός σαρκωμένος, ο Λυτρωτής, ο θριαμβευτής Κύριος ανάμεσά μας. 

Εμείς οι πρεσβυτέρες δεν συναντάμε στο δρόμο μας τον ιερέα. Ούτε μόνον στην Εκκλησία. Για μας ο ιερεύς είναι ο σύζυγός μας. Ζούμε την πιο πλούσια ευλογία, την πιο χαρισματική ζωή, κι ας το έχουμε συνηθίσει λιγώτερο η περισσότερο. Εμείς οι πρεσβυτέρες είμαστε ένα μέλος της υπάρξεως του συζύγου μας-ιερέως, οστούν εκ των οστών του και σαρξ εκ της σαρκός του. Ο Κύριος με το μέγα μυστήριο του γάμου μας ένωσε μυστηριακά με τον ιερέα σε μια αγία, τελεία, δυνατή ενότητα. Μαζί με τον ιερέα ζούμε, συζητούμε, αντιμετωπίζουμε αρκετές ποιμαντικές μέριμνες. Μα το κυριώτερο, δεχόμαστε την θεία χάρι, ακατάπαυστα, που άφθονα δίδεται στην κτίσι ολόκληρη για να την μεταμορφώση και να την θεώση. 

Ο γάμος ο δικός μας είναι, θα λέγαμε, εις το έπακρον και συνεχώς θεανθρώπινος, αφού ο σύζυγός μας και εμείς φέρνουμε τον Χριστό μέσα μας, εφ’ όσον είμαστε Χριστοφόροι. Ο γάμος μας ακόμα εικονίζει την αγία Τριάδα: ο Κύριος, ο πρεσβύτερος και η πρεσβυτέρα. Να το πιο απλό, αλλά συνάμα και το πιο παντοδύναμο και πανευφρόσυνο γεγονός για μας, που καταξιώνει την φτωχή και πεπερασμένη μας ψυχή, την μικρή μας ζωή. 

Αφού λοιπόν ο σύζυγός μας ιερεύς μετέχει στο θαύμα της ιερωσύνης του Κυρίου ημών Ιησού Χριστού και συ και εγώ, αδελφή πρεσβυτέρα, συμμετέχουμε στην ιερωσύνη του Κυρίου μας με το μυστήριο του γάμου. Ασύγκριτη η τιμή αυτή για μας από τις οποίες έρρευσαν τα φαύλα. Η μητέρα μας η Εύα έφερε την απώλεια στον βασιλέα όλης της κτίσεως τον Αδάμ, τον σύζυγό της. Εμείς οι πρεσβυτέρες συμμέτοχες στην ιερωσύνη του συζύγου μας και στο σταυρό του παπά μας, αγωνιζόμαστε να γίνουμε άγιες, πανάγιες, με την άσκησι, την προσευχή, την σιωπή, τα άλλα μυστήρια, και την λατρεία, με την ευλογημένη τεκνογονία, το πιο ασφαλές μέσον σωτηρίας. Έτσι ελπίζουμε «θεία χάριτι καὶ κρείττω».

Ο σύζυγός μας δεν είναι ο Γιώργος ή ο Γιάννης, αλλά ο πατήρ Γεώργιος ή ο πατήρ Ιωάννης. Αποτελεί μετά από τον επίσκοπό μας το κέντρον των πιστών, τον ποιμένα των λογικών προβάτων, του εκλεκτού λαού της Εκκλησίας μας, που πορεύεται στην σωτηρία, στην λύτρωσι. Αυτός, ο σύζυγός μας είναι ένας άνθρωπος τραγικός, όχι με την κοσμική έννοια βέβαια. Είναι δηλαδή ο πιο χαρούμενος άνθρωπος, όταν λειτουργή, όταν αγιάζη τον περιούσιο λαό του Θεού με τα μυστήρια και με τον θείο λόγο που έχει την δύναμι να αναστήση τις νεκρές ψυχές. Ο ιερεύς-σύζυγός μας είναι και ο πιο θλιμμένος άνθρωπος γιατί αναλογίζεται, βλέπει, ζη και αισθάνεται συνέχεια πόσο μικρός είναι μπροστά στον άπειρο Κύριο της δόξης, πόσο φτωχός μπροστά στον Πλούσιο εν ελέει, και οικτιρμοίς, πόσο «γῆ καὶ σποδὸς» μπροστά στη θεία μεγαλειότητα, στην άρρητη σοφία και αγάπη του Κυρίου μας Ιησού. 

Πόσες φορές δεν τον βλέπουμε να γυρίζη στο σπίτι πονεμένος κατάκαρδα για τα συντρίμματα των ψυχών που συνήντησε την ημέρα, για την αμαρτία και την ψυχρότητα που πιέζει τις ταλαίπωρες υπάρξεις, τις δέσμιες μέσα στον δύστυχο «προοδευμένο» πολιτισμό μας. 

Ο ιερεύς μας ακόμη μοιάζει με τον θεόπτη Μωϋσή που ανεβασμένος στο όρος Σινά άκουγε τις βροντές, ετυφλώνετο από τις αστραπές της θείας μεγαλειότητος και εκρύβετο μέσα στο σύννεφο της θείας παρουσίας. Ποτέ δεν είδε όμως το θείο πρόσωπο. Γιατί «οὐδεὶς ὄψεται τὸ πρόσωπόν μου καὶ ζήσεται», λέγει Κύριος Παντοκράτωρ. Και ο ιερεύς σύζυγός μας ατενίζει και αγγίζει φρικωδεστέραν θυσίαν και θαύμα, ασυγκρίτως εκπληκτικόν, καθώς λέγει ο ιερός Χρυσόστομος. Ωστόσο τα μάτια της ψυχής του βλέπουν μέρος της θείας δόξης. Η καρδιά του κλείνει μέρος της απείρου Αγάπης και ο νους του αγωνίζεται να χωρέση μια σταγόνα από τη θεία σοφία. 

Δίπλα σ’ αυτόν τον άνθρωπο, η, ας το πούμε καλύτερα, πλάϊ στον ιερέα της τι πρέπει να αισθάνεται η πρεσβυτέρα; Πως πρέπει να ζη;

Η γυναίκα γενικά δίπλα στον άνδρα παίζει βασικό ρόλο. Είναι προωρισμένη να γίνεται ο αρχιτέκτων της συζυγικής γαλήνης, να σφογγίζη τον ιδρώτα του προσώπου του ανδρός της, να κάμνη ανάλαφρη από τον αγώνα και την αγωνία και τον μόχθο, τη ζωή του. Είναι το μικρό λυχνάρι που φωτίζει το διάβα των ανθρώπων που αγαπά. Η μητέρα και σύζυγος γίνεται η σιωπηλή θυσία που επάνω της θα ακουμβήσουν και θα ριζώσουν τα αγαπητά της πρόσωπα, για να στερεώσουν και να επιτύχουν στη ζωή.

Μπορεί βέβαια η ιστορία να διαστίζεται από ονόματα ανδρών, πίσω όμως από αυτούς κάποια γυναίκα, κάποια μητέρα έπαιξε τον ρόλο της, έγινε ο σμιλευτής του. Μοιάζει η γυναίκα με το υπόγειο και αθόρυβο εκείνο ρυάκι που ενώ δεν φαίνεται, μεταβάλλει τον τόπο σε ζωογόνο, δροσερό. Εκεί ακριβώς που φυτρώνουν οι μεγάλες βελανιδιές, οι μεγάλοι άνδρες.

Έτσι λοιπόν η πρεσβυτέρα θα είναι η τέλεια νοικοκυρά, η αφωσιωμένη σύζυγος, η καλή μητέρα, αλλά ο νους της και η καρδιά της πρέπει να συν-αρπάζωνται από το ιλαρόν Φως της θείας αγίας δόξης. 

Και τα όπλα της πρεσβυτέρας; Η πίστις. Να το πρώτο της όπλο. Ξέρουμε πως μπορούμε με ένα και μόνο κόκκο σιναπιού πίστεως να μετακινήσουμε όρη. Ο άγιος Μάρκος ο ασκητής θέλησε να δείξη την τεράστια δύναμι αυτού του λόγου του Κυρίου για την προσευχή. Με την προσευχή του πράγματι εκίνησε ολόκληρο βουνό. Κι όμως δεν είναι μεγάλο κατόρθωμα, γιατί μέσα μας υπάρχουν μεγαλύτερα βουνά. Πως να τα βγάλουμε πέρα π.χ. με το λίγο μισθό του συζύγου μας ιερέως και να ανταποκριθούμε στις ανάγκες της μεγάλης μας οικογενείας; Να το βουνό. Πίστις τυφλή, η σωστότερα ζωντανή στον Κύριό μας θα φέρη το πιο αίσιο, το πιο συμφέρον αποτέλεσμα.

Αλλοίμονο επίσης αν η πρεσβυτέρα, ο άνθρωπος αυτός της χάριτος, δεν καλλιεργεί μέσα της την ελπίδα της μελλούσης ζωής κοντά στον Κύριο μετά της Θεοτόκου και των αγίων μας. Η πρεσβυτέρα είναι ο άνθρωπος που λιώνει με την αγία ελπίδα της Βασιλείας των ουρανών και διαδίδει την ελπίδα αυτή στις ψυχές που την πλησιάζουν. Και αυτή η ελπίδα ανάβει μέσα της και γύρω της την αγάπη που είναι ο ίδιος ο Χριστός. Την αγάπη στα παιδιά της, στον ιερέα της, στην ενορία του ιερέως της, σε κάθε ψυχή, σε κάθε παιδί του Θεού που θα χτυπήση την πόρτα της. Η αγάπη της η πρώτη, η μοναδική, δηλαδή η ξεχωριστή, η βαθύτερη είναι ο Χριστός, που εσαρκώθη, εσταυρώθη και ανεστήθη για μας, για να βρούμε τον γλυκύτατο παράδεισο ανοικτό, για να γίνουμε παιδιά του Θεού και πάλι. 

Αυτήν την αγάπη είχαν όλες οι χριστιανές μητέρες και γι αὐτὸ ανέδειξαν αγίους στην Εκκλησία μας. Η αγία Μόνικα, η μητέρα του πρώην αμαρτωλού και ατίθασου Αυγουστίνου, τέτοια αγάπη είχε στον Κύριο. Ύψωνε την καρδιά της σε προσευχή χρόνια ολόκληρα έως ότου έδωσε ο Κύριος την σωτηρία στο παιδί της και τον ανέδειξε άγιον Αυγουστίνο. Η Ανθούσα, η Νόνα και η Εμμέλεια γι αὐτὸ έβγαλαν άγια παιδιά, τους αγίους τρεις Ιεράρχας. Φλογερή αγάπη στον Χριστό με ασίγαστη προσευχή, να η καρδιά της αγίας μητέρας που ζη τον Χριστό, εν Χριστώ. Δικαιολογημένα και ο ειδωλολάτρης Λιβάνιος τις εθαύμαζε: «Βαβαί, οἶαι παρὰ χριστιανοῖς γυναῖκες εἰσίν!» έλεγε. Τέτοιες ήσαν και οι μητέρες πολλών άλλων αγίων. 

Όσο μάλιστα θα φουντώνη μέσα της η θεία αγάπη, τόσο πιο ταπεινή θα γίνεται η πρεσβυτέρα. Αν ο άγιος Ισαάκ ο Σύρος, ο πρύτανις των μυστικών πατέρων, εθεωρούσε τον εαυτόν του κατώτερον «πάσης της κτίσεως»,πια γνώμη θα έχει για τον εαυτό της η παπαδιά; Το πολυτιμώτερο στολίδι της είναι η βαθειά, η άκρα ταπεινοφροσύνη. Αθόρυβη, σιωπηλή, χωρίς να απαιτεί ποτέ διακρίσεις, η ανέσεις ζη μυστικά στην καρδιά της τον ουράνιο Νυμφίο, τον Χριστό. Με υπομονή αντιμετωπίζει τα ποικίλα προβλήματα της οίκογενείας της. Προσπαθεί να ανακουφίζη τον ιερέα της με την υπακοή της και να προσφέρη ανάπαυσι και ηρεμία στην ευαίσθητη ιερατική ψυχή που αγωνίζεται να αρπάξη τις ψυχές από τούτο τον κόσμο και να τις φέρη κοντά στο Θεό, όπως λέγει ο άγιος Γρηγόριος ο Θεολόγος. 

Η πρεσβυτέρα θέλει να συμμορφώνη τον εαυτό της σύμφωνα με τον γυναικείο χαρακτήρα, όπως ο θείος Παύλος τον θέλει: «Ὠσαύτως γυναίκας σεμνᾶς, μὴ διαβόλους, νηφαλίους, πιστᾶς ἐν πάσι», γράφει στην επιστολή του προς Τιμόθεον. Χαίρεται επίσης η πρεσβυτέρα όταν διαβάζη στην πρώτη επιστολή του αποστόλου Πέτρου: «ὁμοίως γυναῖκες ὑποτασσόμεναι τοῖς ἰδίοις ἀνδράσι, ἴνα καὶ εἰ τινὲς ἀπειθούσι τῷ λόγω, διὰ τῆς τῶν γυναικὼν ἀναστροφῆς ἄνευ λόγου κερδηθήσονται, ἐποπτεύσαντες τὴν ἐν φόβω ἁγνὴν ἀναστροφὴν ὑμῶν». Με άλλα λόγια η σιωπή της συνετής και σεμνής γυναίκας μπορεί να μαλακώση τον σκληρό ανδρικό χαρακτήρα. Και συνεχίζει ο άγιος Απόστολος Πέτρος: «ὧν ἔστω οὒχ ὁ ἔξωθεν ἐμπλοκῆς τριχῶν καὶ περιθέσεως χρυσίων ἡ ἐνδύσεως ἱματίων κόσμος, ἂλλ ὁ κρυπτός της καρδίας ἄνθρωπος ἐν τῷ ἀφθάρτω τοῦ πραέως καὶ ἠσυχίου πνεύματος, ὁ ἐστιν ἐνώπιόν του Θεοῦ πολυτελές».

Όχι λοιπόν η εξωτερική πολυτέλεια, τα ποικίλα χτενίσματα, αλλά ο κρυπτός της καρδιάς, ο μυστικός άνθρωπος αποδεικνύει την αξία της γυναίκας. Πόσο σύμφωνα δεν είναι όλα αυτά με την υψηλή ζωή που καθημερινώς αξιώνεται να βλέπη δια του ιερέως της η πρεσβυτέρα;

Η αγία Ναταλία, την μνήμη της οποίας εορτάζουμε στις 26 Αυγούστου, με τις ιερές προσλαλιές της, τις νουθεσίες της, τις ακούραστες προσευχές της, σαν άλλη, Νέα Εύα, έφερε τον σύζυγό της Ανδριανό κοντά στον Χριστό. Η Εκκλησία μας και τους δύο τους τιμά ως Αγίους. Να τι κατόρθωσε η σύζυγος δια της Χάριτος! Και πόσες άλλες γυναίκες δεν κατόρθωσαν να οδηγήσουν όλη τους την οικογένεια στον Παράδεισο! 

Δεν θα ζηλέψη και η πρεσβυτέρα αυτά τα άγια φωτεινά παραδείγματα;

Και είναι γεγονός ότι πρεσβυτέρες άγιες στήριξαν μετρίους κληρικούς. Ενώ το έργο λαμπρών πρεσβυτέρων εναυάγησε, τουλάχιστο έτσι εφάνη, όταν οι πρεσβυτέρες είχαν το νου τους... μακράν του Χριστού... στις ανέσεις, στις διασκεδάσεις του κόσμου τούτου, «τοῦ ὁποίου τὸ σχῆμα παράγεται καὶ ἡ ἐπιθυμία αὐτοῦ». Έτσι ο άγιος Ιωάννης της Κρονστάνδης π.χ. άγιος των τελευταίων χρόνων στη Ρωσία, επρόκοψε και αγίασε και επειδή είχε καλή πρεσβυτέρα. 

Ο Virgil Georgiou, Ρουμάνος λογοτέχνης, που έγινε ιερεύς και ζη στο Παρίσι, μας αποθεώνει τον πατέρα του ιερέα π. Κωνσταντίνο στο βιβλίο του «Από την 25η ώρα στην αιωνία ώρα». Να όμως και λίγες περίφημες γραμμές για τη μαμά -πρεσβυτέρα: «Η μητέρα μου ήταν φτιασμένη ατόφια από αυστηρή πάστα.Και επειδή η ζωή δεν είναι δυνατή στην κατάσταση αυτή της απόλυτης καθαρότητος, η μητέρα μου κατέφευγε στον κόσμο της προσευχής και της ποιήσεως. Υψωνόταν στον ουρανό με την κλίμακα της πίστεως, μιας πίστεως καθαρής και τελείας σαν την μεταξένια κλωστή. Η μητέρα μου έγραφε προσευχές, ακαθίστους ύμνους και ικεσίες με φλογερή και ουράνια ομορφιά. Η καρδιά της ήταν θυσιαστήριον «ἐν ὢ καὶ ἐξ οὐ εὐχαὶ καθαραὶ προσφέρονται τῷ πανυψίστω Θεῶ». Τις χειμωνιάτικες νύχτες, όταν το χιόνι μεταμόρφωνε τα βουνά μας σε μια κόλασι λευκών φλογών, η μητέρα μου έβαζε αναμμένες λάμπες σε όλα τα παράθυρα με τη σκέψι μήπως υπάρχουν κάποιοι δυστυχισμένοι ταξιδιώτες που τους βρήκε στο δρόμο ο άσχημος καιρός. Και όλη τη νύχτα έγραφε γι αὐτοὺς περίφημες προσευχές, για να τους σώση από τον θάνατο. Προσευχόταν επίσης κάποιες άνοιξες για τα μπουμπούκια και τα άνθη της κερασιάς που άνοιγαν πολύ ενωρίς και έπεφταν κάτω παγωμένα σαν παιδιά που γεννήθηκαν και πέθαναν πρόωρα».

Αλήθεια, πόσο πλατειά θα πρέπει να είναι η καρδιά της πρεσβυτέρας! Ναι, απέραντη για να αγκαλιάζη τους ενορίτες του συζύγου της - τα παιδιά του - το εν Χριστώ ποίμνιό του με όλους τους καϋμούς τους. Και να προσεύχεται με θέρμη γι αὐτοὺς που έχουν πλέον αναφαίρετα δεθή με τον ποιμένα και πατέρα τους ιερέα. Να είναι γι αὐτοὺς η «μητερούλα», όπως λέγουν οι Ρώσσοι την πρεσβυτέρα, για να συμπληρώνη το αγιαστικό του ιερέως έργον με της καλωσύνης της τη δροσιά. 

Αφάνταστη και ανυπολόγιστη είναι η θλίψις του ιερέως να βλέπη την πρεσβυτέρα του ασύμφωνη και ψυχρή, με σβησμένη την φλόγα της πίστεώς της να ακολουθή τη ματαιότητα του κόσμου τούτου. 

Ενώ η πρεσβυτέρα που ζη μέσα στην Εκκλησία μας με τα άγια μυστήρια, την Εξομολόγηση και την Θεία Ευχαριστία, ζει από αυτήν την ζωή την γλυκιά μακαριότητα της Βασιλείας του Θεού στην ψυχή της. Ο Χριστός γίνεται η πνοή της, η ευτυχία της. Όταν μελετά την Αγία Γραφή η τους βίους των Αγίων η τα θαύματα της κυρίας Θεοτόκου μαγεύεται κυριολεκτικά και ζει στον γνήσιο και ολοφώτεινο χώρο της Εκκλησίας μας. 

Η καλή πρεσβυτέρα ξέρει να σηκώνη τον Σταυρό του Χριστού αδιάκοπα και να δροσίζεται από τη χάρι που φέρει ο σύζυγός της ιερεύς. Ο άγιος Γρηγόριος ο Νύσσης παρηγορεί θαυμάσια και οικοδομεί τις ψυχές μας λέγοντας ότι σ ὅλη μας τη ζωή θα ακολουθούμε όπισθεν τον Κύριο. Αυτή η ακολουθία είναι η πιο τιμητική. Οπίσω Του. Μόνο στην άλλη ζωή θα δούμε τον Κύριο ενώπιοι Ενωπίω, όταν θα έχη ελαφρυνθή η ύπαρξίς μας από το βάρος του φθαρτού τούτου σώματος, όταν η ψυχή μας θα έχει ενωθή με το άφθαρτο και καθαρισμένο σώμα μας κατά τη Δευτέρα Παρουσία του Κυρίου. Όταν θα ηχήση η σάλπιγξ και όταν οι νεκροί «ἐγερθήσονται πρῶτον».

Στο αγιολόγιο της αγίας Εκκλησίας μας υπάρχει η Οσία Μαρία η Αιγυπτία. Μεγάλη αμαρτωλή πριν μετανοήση. Όταν όμως την επισκέπτεται η θεία Χάρις και κρούει την θύρα της ψυχής της, αδίστακτα προσφέρει όλα της τα κάλλη στον ουράνιο Νυμφίο Χριστό, όλη της την μετάνοια σ Αὐτόν, όλα της τα δάκρυα για να ξεπλύνη τις χρόνιες αμαρτίες της. Μόνιμος «ἐραστής της» ο Χριστός πλέον. Άλλου είδους η αγάπη αυτή. Ζέουσα, απλή, βαθειά, γλυκειά. Αξιοζήλευτη η αγάπη αυτή προς τον Κύριο της Αγίας και για την πρεσβυτέρα. 

Ο επίλογός μας αφιερώνεται στην Κυρία Θεοτόκο, την «ἐνδοξοτέραν ἀσυγκρίτως τῶν Σεραφείμ», η οποία συμμετέχει στην ιερωσύνη του Κυρίου μας δια της μητρότητός της. Αυτή έδωσε την αγνή σάρκα της και το ζωογόνο αίμα της εκ του οποίου «ἐποιήθη καὶ ὑφάνθη» όπως λέγει ο άγιος Ιωάννης ο Δαμασκηνός, η πανακήρατος σαρξ του Κυρίου μας. Και εμείς συμμετέχουμε στην ιερωσύνη του Κυρίου μας δια του γάμου μας με τον λειτουργό του Υψίστου. Μακάρι δι εὐχῶν της υπεραγίας Θεοτόκου η ψυχή μας να γίνεται Θεοτόκος και να ζη μέσα της ο Χριστός. 

Αν ζούμε πάντοτε «ἐν τὴ Ἐκκλησία» με τα Μυστήρια, με την αγία παράδοσι της Εκκλησίας μας, θα καταλαβαίνουμε όλο και πιο πολύ «συν πάσι τοις αγίοις», «Χάριτι Θεού»,«Τι το πλάτος και μήκος και βάθος και ύψος» της θείας αγάπης, των Μυστηρίων του Θεού. Τότε θα ζούμε και θα ακτινοβολούμε το φως του Χριστού γύρω μας. Θα πιστεύουμε, θα ελπίζουμε και θα νοσταλγούμε δυνατά την Βασιλεία του Θεού. Τότε, φυσικά, αν και θα αισθανώμαστε «ὅτι ἀχρεῖοι δοῦλοι ἐσμεν», ωστόσο θα αναμένουμε «τὸν τῆς δικαιοσύνης στέφανον», «ἀμέτρω ἐλέει» και «ἀφάτω φιλανθρωπία» του Σωτήρος Χριστού και θα επιποθούμε να ζήσουμε στους θείους γάμους της ψυχής μας με τον «Ποθούμενον Νυμφίον» πράγμα το οποίον είναι δώρο της αγίας και Προσκυνητής Τριάδος. 

Μακάρι ο Κύριος να μας αξιώση. Σωθείημεν... σωθείημεν. Αμήν.