Ἅγιος Ἰωάννης ὁ Ἐλεήμονας Ἀρχιεπίσκοπος Ἀλεξανδρείας (12 Νοεμβρίου)

ακάριοι οἱ ἐλεήμονες, ὅτι αὐτοί ἐλεηθήσονται λέει ὁ Κύριος στήν ἐπί τοῦ Ὄρους ὁμιλία.
Καί τά λόγια του αὐτά βρίσκουν πλήρη τήν ἐφαρμογή τους στό ὑπεράξιο τέκνο τῆς Κύπρου μας, τόν Ἅγιο Ἰωάννη τόν Ἐλεήμονα, τόν Ἀρχιεπίσκοπο τῆς μεγάλης πόλεως Ἀλεξανδρείας.
Φυσικά ἡ φιλανθρωπία εἶναι χαρακτηριστικό γνώρισμα ὅλων τῶν ἁγίων.
Γιατί, ἡ ἀρετή αὐτή, ἡ ἀγάπη πρός τούς ἄλλους ἀνθρώπους εἶναι καί ἡ πιό τρανή πιστοποίηση τῆς ἀγάπης μας πρός τόν μεγάλο μας Πατέρα, τόν Θεό, ὅπως ξεκάθαρα τονίζει καί ὁ ἱερός Εὐαγγελιστής.
Ὁ Ἅγιος Ἰωάννης ὅμως τήν φιλανθρωπία τήν ἔκαμε κύριο μέλημα τῆς ζωῆς του, ὥστε ἡ Ἐκκλησία μας νά τοῦ δώσει καί τό τιμητικό προσωνύμιο τοῦ Ἐλεήμονος.
Τήν ζωή τοῦ μεγάλου αὐτοῦ φιλανθρώπου, μιά ζωή ἀληθινά χαριτωμένη καί ρωμαλέα, θά ἐκθέσουμε στίς γραμμές πού ἀκολουθοῦν.
Εἶναι τόσο διδακτική, μά καί τόσο ἐνδιαφέρουσα εἰδικά γιά τήν ἐποχή μας, πού εἶναι μία ἐποχή ἄκρατου ἀτομισμοῦ.
Ὁ Ἅγιος Ἰωάννης γεννήθηκε στήν Ἀμαθούντα. Ἡ Ἀμαθοῦς, ἦταν ἡ σημερινή Παλαιά Λεμεσός. Ἡ τωρινή πόλη τῆς Λεμεσοῦ λεγόταν τότε Νεάπολις. Μέ τόν καιρό ἡ Νεάπολις ἔγινε ἡ κύρια πόλη τῆς περιοχῆς, ἡ γνωστή Λεμεσός, ἐνῶ ἡ ἀρχαία Ἀμαθοῦς ἔμεινε στίς ἡμέρες μας ἕνας ἄμορφος ἀρχαιολογικός χῶρος. Ὅταν ὁ Ἰωάννης πέρασε τό κατώφλι τῆς ἐφηβικῆς ἡλικίας καί μπῆκε στή νεανική, οἱ γονεῖς του, μετά ἀπό ἀρκετές πιέσεις, τόν ἔπεισαν, παρά τόν βαθύ του πόθο νά ἀφιερωθεῖ σέ ἔργα ὑψηλότερα, ἔργα ὑπηρεσίας τῆς Ἐκκλησίας, νά δεχθεῖ καί νά ἀναλάβει τόν ζυγό τῆς οἰκογενειακῆς ζωῆς.

Οἱ γονεῖς του Ἐπιφάνιος καί Εὐκοσμία εἶχαν μεγάλη κοινωνική θέση καί ἦταν ἄνθρωποι ἐνάρετοι. Ὁ πατέρας του ἦταν ὁ φημισμένος κυβερνήτης τῆς νήσου καί εἶχε μεγάλα διοικητικά χαρίσματα. Γι’ αὐτό καί ὁ λαός του πολύ τόν ἐκτιμοῦσε καί τόν ἀγαποῦσε καί τόν σεβόταν. Ἡ μητέρα του πάλι διακρινόταν ὄχι μόνο γιά τά σωματικά της χαρίσματα, ἀλλά καί γιά τά ψυχικά. Κοντά σ’ αὐτούς καί σ’ ἕνα περιβάλλον πλούσια χριστιανικό εἶδε τό φῶς τῆς ζωῆς καί μεγάλωσε τό εὐτυχισμένο παιδί.
Ἀμφότεροι οἱ γονεῖς ποτισμένοι μέ τά νάματα τῆς πίστης τοῦ Χριστοῦ, φρόντισαν μέ ἰδιαίτερη ἐπιμέλεια ἀπ’ τήν πρώτη στιγμή νά ἀναθρέψουν τόν Ἰωάννη τους «ἐν παιδείᾳ καί νουθεσίᾳ Κυρίου». Καί τό πέτυχαν. Οἱ τόσες φροντίδες τους γι’ αὐτόν εἶχαν καί τούς ἀνάλογους καρπούς. Ἄλλωστε τό «ὁ ἐάν σπείρει ἄνθρωπος, τοῦτο καί θερίσει» εἶναι τοῦ Κυρίου μας διαβεβαίωση. Καί οἱ καλοί γονεῖς ἔσπειραν στήν ψυχή τοῦ παιδιοῦ τους μέ προσοχή καί προσευχή τά σπέρματα τῆς εὐσέβειας. Δικαιολογημένα στόν κατάλληλο καιρό καμαρώνουν τούς ὄμορφους καρπούς τῶν κόπων τους. Εὐσεβεῖς καί ἐνάρετοι οἱ γονεῖς. Θαυμαστός καί τιμημένος ὁ καρπός, τό παιδί τους.
Ὁ Ἰωάννης κοντά στούς γονεῖς του ἀπέκτησε μία μόρφωση ἀληθινά ἀξιόλογη. Ἀπό τά μαθήματά του πιό πολύ ἀγαποῦσε καί μελετοῦσε τά ἱερά γράμματα. Μέσα στίς σελίδες τῶν ἱερῶν βιβλίων ἐντρυφοῦσε γιά ὦρες κάθε μέρα. Μέσα σ’ αὐτές βρῆκε τόν «πολύτιμον μαργαρίτην». Καί γιά τόν μαργαρίτη αὐτόν δέν δίστασε νά θυσιάσει τά πάντα, γιά νά τόν κάμει κτῆμά του ἀναφαίρετο. Καί τόν ἔκαμε. Ἡ συνέχεια τῆς περιγραφῆς τῆς ζωῆς του θά μᾶς τό δείξει.
Ἡ ὑποχώρησή του αὐτή δέν ὑπῆρξε πράξη ἀδυναμίας. Τουναντίον ὑπῆρξε μία πράξη δυνάμεως. Ἦταν μία θυσία τοῦ ἑαυτοῦ του γιά τή χαρά ἐκείνων πού τόν ἔφεραν στόν κόσμο. Γιά τήν ἀγάπη τῶν γονιῶν του.
Ἡ οἰκογενειακή ζωή τοῦ Ἁγίου μας ὑπῆρξε πρότυπος. Ἡ εἰρήνη τοῦ Θεοῦ «ἡ ὑπερέχουσα πάντα νοῦν» εἶχε θρονιαστεῖ στό σπίτι τους. Δυό ἀγγελούδια μέ τήν σειρά, δῶρα τοῦ Θεοῦ καί αὐτά ἦρθαν νά αὐξήσουν τήν χαρά στήν εὐλογημένη οἰκογένεια.
Ἡ ἀνέφελη ὅμως ζωή δέν ἔχει κάτι τό μόνιμο στόν κόσμο αὐτό. Ὁ γαλανός οὐρανός τῆς οἰκογενειακῆς εὐτυχίας συννέφιασε κάποια ἡμέρα. Πρῶτα ἡ σύζυγος καί ὕστερα τά δυό παιδιά ἁρπάχτηκαν ἀπό τό δρεπάνι τοῦ θανάτου καί ἔφυγαν σέ μικρό χρονικό διάστημα. Στό σπίτι πού βασίλευε τό γέλιο καί ἡ χαρά, ἔχει στήσει τώρα τό σκιάχτρο του ὁ πόνος καί ὁ σπαραγμός. Στό κτύπημα αὐτό τό βαρύ καί ἀσήκωτο γιά πολλούς, ὁ Ἰωάννης ἔδειξε ὅλο τό ψυχικό του μεγαλεῖο. Τά λόγια του πολύαθλου Ἰώβ «ὁ Κύριος ἔδωκεν, ὁ Κύριος ἀφείλετο... εἴη τό ὄνομα Κυρίου εὐλογημένον» στριφογυρίζουν συνέχεια στό νοῦ του. Καί παρηγορεῖται. Καί δοξολογεῖ τόν Θεό. Καί παίρνει τήν ἀπόφαση σταθερά καί ἡρωικά νά ἀφιερωθεῖ πιά ἀποκλειστικά στήν διακονία τοῦ θελήματος τοῦ Θεοῦ καί τῶν ἀδελφῶν τοῦ Χριστοῦ. Καί ἡ ἀπόφαση ἔγινε ἔργο. Ἡ ἀγάπη καί τό ἐνδιαφέρον του στήν σύντροφό του καί τά σαρκικά του παιδιά διοχετεύονται τώρα πλούσια στή μεγάλη «οἰκογένεια τοῦ Θεοῦ», τήν Ἐκκλησία. Οἱ πονεμένοι καί οἱ βασανισμένοι, οἱ χῆρες καί τά ὀρφανά, οἱ φτωχοί καί ἀπόκληροι τῆς ζωῆς γίνονται πιά οἱ προστατευόμενοι τοῦ μεγάλου φιλάνθρωπου. Ἡ φήμη του διαδίδεται παντοῦ. Τό παράδειγμά του φωτίζει τίς καρδιές. Καί ἡ ἀγάπη του, ἡ ἀνιδιοτελής καί πλούσια ἀγάπη του, διδάσκει καί συγκινεῖ μικρούς καί μεγάλους. Οἱ χριστιανοί καμαρώνουν. Καί οἱ εἰδωλολάτρες θαυμάζουν καί ζητοῦν νά τόν γνωρίσουν καί νά τόν ἀκούσουν.
Ὁ λύχνος ὅμως πρέπει νά τεθεῖ καί στόν ἀνάλογο λυχνοστάτη. Εἶναι ἀνάγκη ν’ ἁπλώσει καί νά σκορπίσει τό φῶς του πλατύτερα. Καί ἡ εὐκαιρία δόθηκε.
Τόν καιρό ἐκεῖνο ὁ πατριαρχικός θρόνος τῆς Ἀλεξανδρείας εἶχε χηρέψει. Πρόκριτοι καί λαός μέ μία φωνή καλοῦν στήν ἱστορική θέση τόν Ἰωάννη. Ὁ πατρίκιος Νικήτας, ἔπαρχος τῆς Αἰγύπτου καί ἐξάδελφος τοῦ αὐτοκράτορος Ἡρακλείου, μεταφέρει σ’ αὐτόν τήν λαϊκή παράκληση. Ὁ αὐτοκράτορας συγκατατίθεται, ἀλλά καί κατατοπίζεται, πώς γιά νά πεισθεῖ ὁ Ἰωάννης νά ἀποδεχθεῖ τήν προσφερόμενη θέση, πρέπει νά ἀντιληφθεῖ, πώς ὁ βασιλιάς στήν περίπτωση αὐτή ἑρμηνεύει τοῦ Θεοῦ τό θέλημα. Οἱ μικροί μόνο, βλέπετε, ἐπιδιώκουν καί κυνηγοῦν τά ἀξιώματα. Οἱ μεγάλοι, καί ὅταν τούς προσφέρονται, τά ἀφήνουν καί φεύγουν. Αὐτό ἴσχυσε καί στήν περίπτωση τοῦ Ἰωάννου. Ὁ αὐτοκράτορας ὅμως εἶναι κατατοπισμένος καί ἀποφασισμένος «καί ἄκοντα πρός τόν θρόνον ἀναγαγείν τόν Ἰωάννην». Καί τό ἔκαμε.
Κάλεσε τόν Ἰωάννη καί τοῦ ἀνήγγειλε τήν ἐπιθυμία του. Καί ἀκόμη τόν πιέζει ν’ ἀποδεχθεῖ τό ὑψηλό ἀξίωμα καί ὑπούργημα. Ὁ Ἰωάννης ἀντιστέκεται. Τό ἱερό ἔργο μέ τίς τόσες εὐθύνες τόν συνέχει. Προβάλλει διάφορες ἀντιρρήσεις γιά νά ξεφύγει. Τελικά ὅμως ὑποχωρεῖ. Καί ὑποχωρεῖ γιατί αἰσθάνεται, πώς ἡ ἀπαίτηση τοῦ βασιλιά καί ἡ θέληση τοῦ λαοῦ δέν εἶναι κάτι τό ἀνθρώπινο. Τά βλέπει σάν ἕνα μήνυμα τοῦ οὐρανοῦ πρός αὐτόν. Κλίνει τόν αὐχένα μέ ταπείνωση καί παραδίδεται ἄνευ ὅρων στήν τιμητική κλήση πού τοῦ γίνεται. Στήν κλήση τοῦ Θεοῦ. Ὑποτάσσεται στό μήνυμα τοῦ Οὐρανοῦ καί ἀναδεικνύεται γιά τήν πόλη τοῦ Ἀλεξάνδρου, μά καί γιά ὁλόκληρη τήν Αἴγυπτο ἕνας ἄλλος Νεῖλος. Ἕνας Νεῖλος πνευματικός. Ἕνας Νεῖλος πού ξεχύνει τό ρεῦμα τῆς ἀγάπης του πλούσια παντοῦ, γιά νά ποτίσει καί νά δροσίσει τίς φλογισμένες ἀπό τή φτώχεια καρδιές. Κάτι περισσότερο. Ὁ ποταμός ὁ Νεῖλος ἀρδεύει μόνο τήν γῆ τῆς Αἰγύπτου. Ὁ πατριάρχης Ἰωάννης ξεχύνει ἄφθονα τά ἐλέη τῆς φιλανθρωπίας του καί πέραν ἀπό τή χώρα τῆς Αἰγύπτου. Γίνεται ποταμός πού μεταδίδει τήν ἀγάπη σέ κάθε ὕπαρξη, ὅπου καί ἂν βρίσκεται.
Τό φιλανθρωπικό ἔργο τοῦ Ἁγίου ἱεράρχου μπορεῖ νά γεμίσει πολλές – πολλές σελίδες. Δέν ὑπάρχει πτυχή ἀνέχειας καί δυστυχίας πού νά μήν ἀντιμετωπίστηκε μέ ἀνιδιοτελή καί φλογερή ἀγάπη. Μόλις ἀνέβηκε στόν θρόνο, ἡ πρώτη του πράξη ἦταν νά συγκαλέσει σέ σύσκεψη τούς οἰκονόμους τῆς Ἐκκλησίας καί τούς ἄλλους κληρικούς καί ἀφοῦ τούς μίλησε μέ τόν ἴδιο τρόπο, πού ἕνας στοργικός πατέρας μιλάει στά παιδιά του, τούς ζήτησε, τί νομίζετε; Νά γυρίσουν ὅλη τήν πόλη καί νά καταγράψουν μέ τό ὄνομά τους «ὅλους τους κυρίους καί δεσπότας του». Κύριοι καί δεσπόται τοῦ Πατριάρχου ποιοί νομίζετε πῶς ἦταν; Τήν ἐξήγηση δίνει ὁ ἴδιος.
— Ἐκείνους πού σεῖς ἔχετε τή συνήθεια νά τούς ὀνομάζετε φτωχούς καί ζητιάνους, αὐτοί γιά μένα εἶναι «οἱ κύριοι καί δεσπόται» μου. Γιατί αὐτοί εἶναι πού θά μᾶς βοηθήσουν νά κληρονομήσουμε τήν βασιλεία τῶν οὐρανῶν.
Ἔτσι ὁ πονόψυχος ἱεράρχης ξεκινᾶ γιά τό μεγάλο ἔργο του. Μέ τή βοήθεια τῶν ἀφοσιωμένων συνεργατῶν του, κληρικῶν καί λαϊκῶν, μελετῶνται προσεκτικά τά διάφορα προβλήματα. Ὕστερα προγραμματίζεται ἡ ἐργασία. Ἀνοίγουν οἱ καρδιές. Ἀνοίγουν τά χέρια. Ἀνοίγουν τά ταμεῖα. Τά σχέδια ὑλοποιοῦνται. Καί σέ λίγο καιρό ἡ Ἀλεξάνδρεια γίνεται ἀγνώριστη. Νοσοκομεῖα, πτωχοκομεῖα, ξενῶνες γιά τούς περαστικούς, μαιευτήρια γιά τίς ἄπορες μητέρες, ὀρφανοτροφεῖα γιά τά ὀρφανά καί ἀπροστάτευτα παιδιά, συσσίτια γιά τούς φτωχούς καί ἕνα σωρό ἀλλά ἔργα ἀγάπης προβάλλονται παντοῦ. Ἡ φιλανθρωπία ὀργανώνεται ὑποδειγματικά. Οἱ βοηθοί τοῦ Πατριάρχου δέν εἶναι ὑπάλληλοι πού πᾶνε νά μοιράσουν «βοηθήματα» γιά νά ξεφορτωθοῦν κάποιους ὀχληρούς ἐπισκέπτες. Μέ τήν φωτισμένη καί ἐμπνευσμένη καθοδήγησή του, εἶναι ἕνας στρατός, ἕνας εἰρηνικός στρατός – στρατός ἀγάπης – πού αὐθόρμητα καί ἐθελοντικά δίνει κάθε μέρα τήν μάχη ἐνάντια στόν πόνο καί τήν δυστυχία. Καί τοῦ στρατοῦ αὐτοῦ κινητήριος μοχλός, πρωτοστάτης καί καθοδηγητής ὁ ποιμήν ὁ καλός. Ὁ ποιμήν πού ξέρει νά θυσιάζει καθημερινά καί χρῆμα καί κόπο καί ἀνάπαυση γιά τό ποίμνιό του, τούς χριστιανούς του. Ὁ ποιμήν πού τίποτα ἄλλο δέν βλέπει μπροστά του παρά τήν σωτηρία τῶν ψυχῶν «ὑπέρ ὢν Χριστός ἀπέθανε». Γι’ αὐτό καί περίπατός του, ξεκούρασμά του, ψυχαγωγία του εἶναι οἱ ἐπισκέψεις του στά πονεμένα παιδιά του καί ἡ παρουσία του ἐκεῖ πού «ἐφιλοσοφεῖτο ὁ πόνος» καί ἡ ἀγάπη του εἶχε στήσει τρανό τό βασίλειό της.
Καινούργιοι ναοί. Ὀργάνωση τοῦ κηρύγματος. Οἱ φροντίδες τοῦ καλοῦ καί φλογεροῦ ποιμένος δέν περιορίστηκαν μόνο στήν ἀνακούφιση τῆς φτώχειας καί τῆς δυστυχίας. Πιό ἐπικίνδυνος ἐχθρός ἀπό τήν ἀνέχεια γιά τόν ἄνθρωπο εἶναι «ὁ λιμός τοῦ ἀκοῦσαι λόγον Κυρίου» μέ ὅλα τά ἐπακόλουθά του. Γιά τήν θεραπεία καί αὐτῆς τῆς ἀνάγκης μεριμνᾶ ὁ στοργικός πατέρας. Κτίζει ναούς. Ὅταν ἀνέλαβε στά χέρια τό πηδάλιο τῆς Ἐκκλησίας τῶν Ἀλεξανδρέων ὑπῆρχαν μόνον ἑπτά ναοί. Σέ λίγο χρονικό διάστημα ὁ φλογερός ἱεράρχης τούς δεκαπλασίασε. Ἑβδομήντα ὀρθόδοξοι ναοί ἔχουν ὑψωθεῖ σέ διάφορα μέρη τῆς ξακουστῆς πόλεως, ἀληθινά στολίδια καί λιμάνια παρηγοριᾶς καί σωτηρίας ψυχῶν. Οἱ ναοί ἐπανδρώνονται ἀνάλογα. Εὐλαβεῖς καί ἀφοσιωμένοι ἱερεῖς ἀναλαμβάνουν τήν διδασκαλία καί καθοδήγηση τῶν πιστῶν. Ἡ διαφώτιση προσφέρεται μέ ζῆλο. Τά ζιζάνια τοῦ κακοῦ, τῶν αἱρέσεων καί τῆς ἁμαρτίας ξεριζώνονται τό ἕνα μετά τό ἄλλο. Ἡ ἀδικία τῶν δυνατῶν τῆς ἡμέρας καταπολεμεῖται. Τά πάντα διατίθενται μέ σύστημα καί προσοχή γιά τή δημιουργία μιᾶς καινούργιας κοινωνίας. Μιᾶς κοινωνίας στήν ὁποία νά βασιλεύει τό θέλημα τοῦ Χριστοῦ.
Γιά τή δημιουργία αὐτῆς τῆς κοινωνίας ὁ φλογερός Πατριάρχης προσφέρει τά πάντα. «Ὅλα γιά τούς ἄλλους». Νά τό σύνθημα τῆς ζωῆς του. Γιά τόν ἑαυτό του δέν ξέρει νά κρατήσει, παρά ὅτι τοῦ ἦταν ἀπαραίτητο γιά μία ζωή πολύ ἁπλή καί φτωχική. Ἀσκητικό τό κελί του. Φτωχικό τό φαγητό του. Πρόχειρο τό στρῶμα του. Κοινά τά σκεπάσματά του. Τριμμένο τό ράσο του. Ὅτι καλό καί φανταχτερό τό μοιράζει στούς ἄλλους.
Κάποτε ἕνας πλούσιος πού τόν εἶχε ἐπισκεφθεῖ καί εἶδε τήν φτώχεια πού ἐπικρατοῦσε στό κελί τοῦ φιλάνθρωπου Ἐπισκόπου, ἔσπευσε νά ἀγοράσει πολύτιμο πάπλωμα καί τοῦ τό πῆγε μέ τήν παράκληση νά τό κρατήσει καί νά προσεύχεται γι’ αὐτόν κάθε φορά, πού θά τό χρησιμοποιοῦσε. Ἡ λεπτή ψυχή τοῦ Πατριάρχου συγκινήθηκε ἀπό τήν εὐγενική καί πλούσια προσφορά. Νά τό στείλει πίσω, δέν τό θέλει. Ἡ καλοκάγαθη ψυχή του δέν δέχεται νά λυπήσει τόν πονετικό ἐκεῖνον ἄνθρωπο. Τό κρατᾶ. Τό βράδυ δοκιμάζει νά τό χρησιμοποιήσει. Ξάπλωσε καί τό ἔριξε ἐπάνω του. Ἡ ζεστασιά πού τοῦ προσφέρει δέν τόν ἀφήνει νά κλείσει μάτι. Ἡ σκέψη του στρέφεται συνέχεια στούς φτωχούς του. Μπροστά του παρελαύνουν ὅλες οἱ πονεμένες μορφές. Ἄγρυπνος σχεδόν ὅλη τή νύχτα στριφογυρίζει στό κρεβάτι του. Τό πρωί χωρίς νά χάσει καιρό, παίρνει τό πάπλωμα καί τό στέλλει στήν ἀγορά γιά νά πουληθεῖ. Κατά μία ἀγαθή σύμπτωση, ἀπό τό κατάστημα πού ἦταν ἐκτεθειμένο τό πάπλωμα γιά πώληση, πέρασε ὁ καλός δωρητής. Τό εἶδε καί τό ἀναγνώρισε. Ἀντελήφθηκε τόν σκοπό τοῦ πονόψυχου πνευματικοῦ πατέρα. Ἀγοράζει καί πάλι τό σκέπασμα καί τό ξαναστέλνει στόν Ἅγιο. Καί αὐτός πρόθυμα τό δέχεται τούτη τήν φορά. Ὄχι γιά νά τό κρατήσει καί νά τό χρησιμοποιήσει. Ἀλλά γιά νά τό πουλήσει καί τά χρήματα νά τά διαθέσει γιά τούς φτωχούς του.
Τήν ἄλλη μέρα τό πολύτιμο πάπλωμα στάλθηκε καί πάλι στήν ἀγορά. Ὁ πλούσιος δωρητής τό βλέπει, τό ἀγοράζει καί τό ξαναστέλνει γιά τρίτη φορά στόν Πατριάρχη μέ τήν βαθιά παράκληση νά τό κρατήσει γιά νά μήν κρυώνει τή νύχτα. Καί ὁ καλοκάγαθος ἱεράρχης τότε τοῦ ἁπαντά μέ τήν γνωστή χαριτωμένη διάθεσή του:
— «Γιά νά δοῦμε, ἀδελφέ μου, ποιός ἀπό τούς δυό μας θά κουρασθεῖ καί θά παραιτηθεῖ πρῶτος. Σύ νά τ’ ἀγοράζεις καί νά μοῦ τό στέλνεις ἢ ἐγώ νά τό παίρνω καί νά τό πουλῶ».
Τό ψυχικό μεγαλεῖο τοῦ Ἁγίου μας τό βλέπουμε σ’ ὅλα τά κατορθώματα τῆς ἡρωικῆς ἀγάπης του. Μά ἡ περίπτωση τῆς ἁλώσεως τῆς πόλεως τῶν Ἱεροσολύμων ἀπό τούς Πέρσες προβάλλει κατά ἕνα μοναδικό τρόπο τόν πλοῦτο τῆς καλοσύνης τῆς ὑπέροχης ψυχῆς του καί τήν ἀπίστευτη ἱκανότητά του νά ἀντιμετωπίζει καί νά λύει κατά τόν πιό φυσικό τρόπο καί τά δυσκολότερα φιλανθρωπικά προβλήματα καί ἔργα.
Στίς ἀρχές τοῦ 7ου αἰώνα (614 μ.Χ.) ὁ βασιλιάς τῶν Περσῶν Χοσρόης μέ πολύ στρατό πέρασε τόν Εὐφράτη, κατέλαβε πόλεις καί χωριά καί ἔφτασε μπροστά στήν Ἁγία Πόλη. Ἀπό ὅπου περνοῦν τά στρατεύματά του σκορποῦν παντοῦ τήν ἐρήμωση καί τήν καταστροφή. Ἐκεῖ ὅμως πού ἡ μανία τους ξέσπασε ἀσυγκράτητη ἦταν στήν Ἱερουσαλήμ. Ἡ πόλη τοῦ Θεοῦ παραδόθηκε χωρίς ἔλεος στήν φωτιά καί τό μαχαίρι. Ἡ ἑβραϊκή κακία καί ἀναλγησία συμπλήρωσε τό ἔργο τοῦ ἐξολοθρεμοῦ. Χιλιάδες πιστοί φονεύθηκαν. Σαράντα τέσσερις μοναχοί τῆς ἱστορικῆς μονῆς τοῦ Ἁγίου Σάββα, «οἱ Ἁγιοσαββίτες» σφάχτηκαν σάν ἀρνιά. Ὁ τάφος τοῦ Κυρίου καί ὁ περίπυστος ναός τῆς Ἀναστάσεως λεηλατήθηκαν καί παραδόθηκαν στή φωτιά. Τά ἱερά σκεύη μαζί μέ τόν Τίμιο Σταυρό ἁρπάχτηκαν ἀπό τά βέβηλα χέρια. Καί ὁ Πατριάρχης Ζαχαρίας αἰχμάλωτος σέρνεται στήν ἐξορία.
Τά ἀπομεινάρια τῆς θλιβερῆς καταστροφῆς μέ τόν τρόμο ζωγραφισμένο στό πρόσωπό τους παίρνουν τόν δρόμο τῆς προσφυγιᾶς μέ σύντροφο τό δάκρυ καί τό κλάμα. Ποιός θά φροντίσει γι’ αὐτούς; Ποιός θά ἀναλάβει τήν περίθαλψη καί τήν φιλοξενία τους;
Ὁ ἐλεήμων Πατριάρχης. Ὁ στοργικός πατέρας. Χωρίς νά χάσει καιρό πνίγει τόν ἀσήκωτο πόνο καί ρίχνεται μ’ ὅλη τήν δύναμη τῆς ψυχῆς του στό ἔργο. Ὀργανώνει συνεργεῖα καί κατά ἕνα τρόπο ἐκπληκτικό δέχεται τούς πρόσφυγες, τούς παρηγορεῖ, τούς ἐνισχύει, τούς τακτοποιεῖ. Κοντά του οἱ ναυαγοί αὐτοί τῆς ζωῆς βρῆκαν περίθαλψη, ἀγάπη, λιμάνι στοργῆς.
Ὁ μεγάλος μας ἱστορικός καί ἀκαδημαϊκός Κ. Ἄμαντος γιά τήν δραστηριότητα αὐτή τοῦ Ἁγίου μας τονίζει: «Περιέθαλψε τούς πρόσφυγας κατά τρόπον μοναδικόν, ἄγνωστον μέχρι τότε εἰς τήν ἱστορίαν».
Θαυμαστή ὑπῆρξε ὁλόκληρη ἡ ζωή τοῦ ἀγωνιστοῦ Πατριάρχη. Ὑπάκουος στήν ἐντολή τοῦ Κυρίου ἀπαρνήθηκε τά πάντα στόν κόσμο αὐτό, γιά νά Τόν ὑπηρετήσει. Ὅσο καιρό ζοῦσε στή γῆ, ἡ ματιά του ἦταν προσηλωμένη στόν οὐρανό καί γι’ αὐτόν κτυποῦσε συνέχεια ἡ καρδιά του. Κίνητρό του σέ ὅλα εἶχε τήν βαθιά ἀγάπη του στόν Θεό καί τά παιδιά τοῦ Θεοῦ. Μέ τήν ἀγάπη ἄρχισε τήν ἀρχιερατεῖα του. Μέ τήν ἀγάπη τήν φλογερή καί ἁγία, συμπληρώνει τήν ζωή του καί παραδίδει τήν ψυχή του στόν Θεό στόν τόπο πού γεννήθηκε καί εἶδε τό φῶς γιά πρώτη φορά, στήν Ἀμαθούντα τῆς Κύπρου.
Ὕστερα ἀπό πολλές παρακλήσεις τοῦ πατρικίου Νικήτα, ἐξάδελφου τοῦ αὐτοκράτορος, ὁ Ἅγιος μας δέχτηκε νά τόν συνοδεύσει ὡς τήν Πόλη, γιά νά προσφέρει τίς εὐλογίες του στόν αὐτοκράτορα πού πολύ τίς ζητοῦσε. Μέ δάκρυα ἀποχαιρέτησε τ’ ἀγαπημένα παιδιά του, μπῆκε στό πλοῖο καί ξεκίνησε. Ὅταν ἔφτασαν στήν Ρόδο, ἕνα ὅραμα τόν καλεῖ στήν Κύπρο. «Ἔλα, μήν ἀργεῖς, τοῦ εἶπε ἕνας μεγαλόπρεπος καί φωτεινός ἄνδρας. Ἔλα! Ὁ βασιλεύς τῶν βασιλέων σέ προσκαλεῖ».
Ὁ Ἅγιος ἀντιλήφθηκε. Δέν ἦταν ἀνάγκη νά πολυβασανίσει τό μυαλό του. Τόν καλοῦσε ὁ Κύριος. Φώναξε τόν ἄρχοντα καί τοῦ φανέρωσε τό ὅραμα:
«Ἄρχοντά μου, τοῦ εἶπε. Σύ θέλησες τήν ἀναξιότητά μου νά παρουσιάσεις στόν βασιλιά τῆς γῆς. Ὁ Βασιλιάς τοῦ Οὐρανοῦ ὅμως δέν τό θέλει. Μέ προσκαλεῖ κοντά του».
Μέ βαθιά συγκίνηση ὁ ἄρχοντας ἀποχαιρέτησε τόν πνευματικό του πατέρα. Μέ τιμές τόν προπέμπει στήν Κύπρο. Ἔξω ἀπό τήν σημερινή Λεμεσό ἔγραψε τήν διαθήκη του. Τό κείμενό της εἶναι σύντομο, μά πολύ περιεκτικό. Σ’ αὐτήν μεταξύ ἄλλων ἀναφέρει:
«Σ’ εὐχαριστῶ, Κύριε καί Θεέ μου, γιατί μέ ἀξίωσες, τά δῶρα πού Σύ μοῦ ἔδωσες, νά σοῦ τά προσφέρω πίσω. Σ’ εὐχαριστῶ, ἀκόμη πού ἄκουσες τήν προσευχή μου καί στήν κατοχή μου τώρα πού πεθαίνω δέν ἔμεινε παρά «ἕνα τρίτον νομίσματος», τό ὁποῖον προστάζω νά δοθεῖ στούς φτωχούς ἀδελφούς μου. Ὅταν μέ τήν χάρη τοῦ Θεοῦ ἔγινα ἐπίσκοπος τῆς Ἀλεξανδρείας, βρῆκα στά ταμεῖα τῆς ἐπισκοπῆς μου ὀκτῶ χιλιάδες περίπου λίτρες χρυσοῦ. Μέ τίς γενναιόδωρες προσφορές φιλοχρίστων ἀνθρώπων, κατόρθωσα νά συγκεντρώσω ἀμύθητα ποσά. Τά ποσά αὐτά, ἐπειδή ἤξερα, πώς εἶναι δῶρα τοῦ βασιλιά τῶν ὅλων, Χριστοῦ, τά ἐπέστρεψα μέ ἐπιμέλεια καί προσοχή στόν Θεό, στόν ὁποῖο καί ἀνήκουν. Σ’ Αὐτόν παραδίδω τώρα καί τήν ψυχή μου».
Ὑπέροχα λόγια ἀληθινοῦ Ἁγίου. Σέ λίγο ἔκλεισε τά μάτια καί ἔφυγε γιά τήν αἰωνιότητα. Οἱ χριστιανοί τῆς Ἀμαθοῦντος κήδεψαν τό Ἅγιο Λείψανο μέ δάκρυα καί τιμές στόν Ιερό Ναό τοῦ Ἁγίου Τύχωνος.
Νά τί πέτυχε μία ἁγνή χριστιανική καρδιά. Τά χρόνια θά ἐναλλάσσονται, μά τό παράδειγμα τοῦ Ἁγίου Ἰωάννου τοῦ Ἐλεήμονος θά μείνει πάντα ὁλοζώντανο καί φωτεινό, γιά νά διαλαλεῖ ἀνά τούς αἰῶνες τί μπορεῖ νά πετύχει στή ζωή ἕνας καί μόνον ἄνθρωπος, ὅταν αὐτός εἶναι γνήσιος χριστιανός «θείῳ ζήλῳ πεπυρωμένος».
Στήν ἐποχή αὐτή τοῦ ὑλισμοῦ καί ἀτομισμοῦ θερμή ἂς ἀναβαίνει καθημερινά ἀπό κάθε χριστιανική καρδιά ἡ προσευχή. Τό παράδειγμα τοῦ φλογεροῦ ἐπισκόπου νά βρεῖ καί σήμερα μιμητές. Πολλούς τῆς ἐλεημοσύνης ἐργάτες καί τοῦ Ἁγίου Ἰωάννου τοῦ Ἐλεήμονος γνήσιους μιμητές.

Πηγή: http://www.synaxarion.gr/gr/index.aspx

Ἀπολυτίκιον. Ἦχος πλ. δ’.
Ἐν τῇ ὑπομονῇ σου ἐκτήσω τόν μισθόν σου Πάτερ Ὅσιε, ταῖς προσευχαῖς ἀδιαλείπτως ἐγκαρτερήσας, τούς πτωχούς ἀγαπήσας, καί τούτοις ἐπαρκέσας. Ἀλλά πρέσβευε Χριστῷ τῷ Θεῷ, Ἰωάννη Ἐλεῆμον μακάριε, σωθῆναι τάς ψυχάς ἡμῶν.

Κοντάκιον. Ἦχος β’. Τά ἄνω ζητῶν.
Τόν πλοῦτον τόν σόν, ἐσκόρπισας τοῖς πένησι, καί τῶν οὐρανῶν, τόν πλοῦτον νῦν ἀπείληφας, Ἰωάννη πάνσοφε· διά τοῦτο πάντες σε γεραίρομεν, ἐκτελοῦντες τήν μνήμην σου, τῆς ἐλεημοσύνης ὦ ἐπώνυμε.

Μεγαλυνάριον.
Ἐλεημοσύνης ὁ ποταμός, ὁ τῆς εὐσπλαγχνίας, διανέμων ἐπιρροάς, καί καταπιαίνων, ἀπόρων τάς καρδίας, ὁ μέγας Ἰωάννης, ὑμνολογείσθω μοι.