εννήθηκε περίπου τό 210 μέ 215 μ.Χ. Οἱ γονεῖς του ἦταν εἰδωλολάτρες καί εἶχαν μεγάλη κοινωνική θέση στή Νεοκαισάρεια τοῦ Πόντου. Μετά τήν στοιχειώδη ἐκπαίδευσή του, ὁ Γρηγόριος μαζί μέ τόν ἀδελφό του Ἀθηνόδωρο πῆγαν στή Βηρυτό γιά νά σπουδάσουν νομικά.
Ὁ Θεός ὅμως εἶχε ἄλλα σχέδια γιά τό Γρηγόριο. Ὅταν περνοῦσε ἀπό τήν Καισαρεία, ἄκουσε τό δεινό ἑρμηνευτή τῶν Γραφῶν, Ὠριγένη. Ὁ Γρηγόριος τόσο πολύ ἐνθουσιάστηκε μαζί του, ὥστε ἄφησε τά νομικά καί διετέλεσε ἐπί χρόνια μαθητής του.
Κατόπιν πῆγε στήν Ἀλεξάνδρεια, καί ἀπό ἐκεῖ ἐπέστρεψε στή Νεοκαισάρεια μέ πλήρη θεολογική μόρφωση καί ἅγιο ζῆλο. Τότε ὁ Μητροπολίτης Ἀμασείας Φαίδημος διέκρινε τά χαρίσματά του καί τόν ἔκανε ἐπίσκοπο Νεοκαισαρείας.
Ἡ ἐπισκοπή αὐτή εἶχε μόνο 17 χριστιανούς! Ὁ Γρηγόριος, ὅμως, δέν τό θεώρησε ὑποτιμητικό. Βασιζόταν πολύ στήν δύναμη τῆς θείας χάριτος καί πάντα εἶχε στό μυαλό του τά ἐνθαρρυντικά λόγια τοῦ θείου Παύλου: «Νά ἐνδυναμώνεσαι μέ τήν χάρη πού μᾶς δίνεται ἀπό τήν σχέση καί τήν ἕνωσή μας μέ τόν Ἰησοῦ Χριστό». Πράγματι, μέ τήν χάρη τοῦ Θεοῦ, ὁ Γρηγόριος ἔκανε καταπληκτικό ἀγώνα καί ἐκχριστιάνισε σχεδόν ὅλη τήν πόλη. Καί ἐνῶ εἶχε παραλάβει 17 χριστιανούς, ὅταν πέθανε εἰρηνικά στά τέλη τοῦ 270 μ.Χ. εἶχαν ἀπομείνει στήν ἐπισκοπική του περιφέρεια μόνο 17 εἰδωλολάτρες!
Ὑπῆρξε δέ τόσο ἐγκρατής στή γλώσσα του, ὥστε δέν βγῆκε ἀπ’ αὐτήν κανένας κακός, περιττός ἢ ἀργός λόγος. Γι’ αὐτό καί ὁ Θεός τόν κόσμησε καί μέ τό χάρισμα τῆς θαυματουργίας.
Πηγή: http://www.synaxarion.gr/gr/index.aspx
Ἀπολυτίκιον. Ἦχος πλ. δ’.
Ἐν προσευχαῖς γρηγορῶν, ταῖς τῶν θαυμάτων ἐργασίαις ἐγκαρτερῶν, ἐπωνυμίαν ἐκτήσω τά κατορθώματα. Ἀλλά πρέσβευε Χριστῷ τῷ Θεῷ, Πάτερ Γρηγόριε, φωτίσαι τάς ψυχάς ἡμῶν, μήποτε ὑπνώσωμεν ἐν ἁμαρτίαις εἰς θάνατον.
Κοντάκιον. Ἦχος β’. Τά ἄνω ζητῶν.
Θαυμάτων πολλῶν, δεξάμενος ἐνέργειαν, σημείοις φρικτοῖς, τούς δαίμονας ἐπτόησας, καί τάς νόσους ἤλασας, τῶν ἀνθρώπων πάνσοφε Γρηγόριε· διό καλῇ θαυματουργός, τήν κλῆσιν ἐξ ἔργων κομισάμενος.
Ἕτερον Κοντάκιον. Ἦχος πλ. δ’. Τῇ ὑπερμάχῳ.
Ὡς εὐσεβείας ὑποφήτην καί διδάσκαλον
Καί τῶν θαυμάτων ποταμόν σε ἀνεξάντλητον
Μακαρίζομεν οἱ δοῦλοί σου Ἱεράρχα.
Ἀλλ’ ὡς ἔχων παρρησίαν πρός τόν Κύριον
Ἐκ παντοίων ἀπολύτρωσαι κακώσεων
Τούς βοῶντάς σοι, χαίροις Πάτερ Γρηγόριε.
Μεγαλυνάριον.
Τῇ φιλοσοφίᾳ πρός ἀληθῆ, γνῶσιν κεχρημένος, οἷα κλίμακι νοητῇ, πρός θεολογίας, ἀνέδραμες τό ὕψος, Γρηγόριε θαυμάτων, καινῶν διάκονε.