όν 4ο αἰώνα μ.Χ., ἐπί Διοκλητιανοῦ καί Μαξιμιανοῦ, οἱ χριστιανοί τῆς Νικομήδειας ἦταν ἀρκετά πολυπληθείς. Ὁ ἐπίσκοπος Ἄνθιμος, ἄνδρας ἄξιος καί μέ αὐταπάρνηση, κοπίαζε νύχτα – μέρα γιά τίς ψυχές τῶν πιστῶν. Ἡ πρόοδος αὐτή τῶν χριστιανῶν κέντρισε τό φθόνο τῶν εἰδωλολατρῶν ἀρχόντων καί θέλησαν νά ἐξοντώσουν τήν χριστιανική Ἐκκλησία, προπάντων στά μεγαλύτερα καί πολυπληθέστερα κέντρα της.
Σχεδίασαν λοιπόν, ἀνήμερα Χριστούγεννα νά κάνουν γενική σφαγή τῶν χριστιανῶν τῆς Νικομήδειας. Οἱ χριστιανοί εἶχαν μαζευτεῖ καί πανηγύριζαν τό κοσμοσωτήριο γεγονός τῆς γεννήσεως τοῦ Χριστοῦ. Ὁ ἐπίσκοπος, μόλις πληροφορήθηκε ὅτι τούς εἶχαν περικυκλώσει στρατός καί ὄχλος εἰδωλολατρῶν μέ ὄπλα καί ρόπαλα, διέταξε νά γίνει γρήγορα ἡ κοινωνία τῶν Ἀχράντων Μυστηρίων. Ἔπειτα, βάπτισε τούς κατηχουμένους, γιά νά ἔχουν ἀσφαλή ἐφόδια στήν αἰώνια σωτηρία.
Τότε οἱ εἰδωλολάτρες ἔβαλαν φωτιά στό ναό, μέ ἀποτέλεσμα νά καοῦν χιλιάδες πιστοί. Τό τραγικό αὐτό γεγονός, ἀντί νά μειώσει τόν ἀριθμό τῶν μελῶν τῆς Ἐκκλησίας, ἀντίθετα τόν πολλαπλασίασε καί χαλύβδωσε ἀκόμα περισσότερο τό ἠθικό τῶν πιστῶν.
Ἔτσι καί στήν περίπτωση αὐτή ἀποδείχθηκε περίτρανα αὐτό πού εἶπε ἡ κεφαλή τῆς Ἐκκλησίας, ὁ Ἰησοῦς Χριστός: «καί πύλαι ἅδου οὗ κατισχύσουσιν αὐτῆς». Ὁ θάνατος δηλαδή καί οἱ ὀργανωμένες δυνάμεις τοῦ κακοῦ, δέ θά ὑπερισχύσουν, οὔτε θά κατανικήσουν τήν Ἐκκλησία, πού εἶναι αἰώνια καί ἀθάνατη.
(Συναξαριακή πηγή, μαζί μέ τήν μνήμη τῶν πιό πάνω Μαρτύρων, ἀναφέρει καί τήν μνήμη τῶν Ἁγίων Δημοσθένους, Δημοκλέους καί Δημοκρίτου. Ἡ ὕπαρξη ὅμως τῶν Ἁγίων αὐτῶν εἶναι ἀμφίβολη, διότι τά ὀνόματά τους καθώς καί βιογραφικά στοιχεῖα γι’ αὐτούς δέν ἀναφέρονται ἀπό καμία Ἁγιολογική πηγή. Ἴσως εἶναι οἱ ἴδιοι καί συγχέονται μέ τούς ὁμώνυμούς τους Μάρτυρες τῆς 10ης Ἀπριλίου).
Πηγή: http://www.synaxarion.gr/gr/index.aspx
Ἀπολυτίκιον. Ἦχος γ’. Θείας πίστεως.
Θεῖον στράτευμα, πόλις ἁγία, περιούσιος λαός Κυρίου, ἀνεδείχθητε Δισμύριοι Μάρτυρες· τῇ γάρ ἀγάπῃ αὐτοῦ δροσιζόμενοι, διά πυρός τόν ἀγώνα ἠνύσατε. Ἀλλ’ αἰτήσασθε, ἐλέους σοφοί τόν πρύτανιν, δωρήσασθαι ἡμῖν τό μέγα ἔλεος.
Κοντάκιον. Ἦχος α’. Τόν τάφον σου Σωτήρ.
Συρατός ἐν ἀριθμῷ, δισμυρίων Μαρτύρων, ὡς ἄδυτος φωστήρ, ἀνατέλλει φωτίζων, καρδίας καί νοήματα, εὐσεβῶν διά πίστεως· ἐξαφθέντες γάρ, θείᾳ στοργῇ τοῦ Δεσπότου, τέλος ἅγιον, διά πυρός οἱ γενναῖοι, προθύμως ἐδέξαντο.
Μεγαλυνάριον.
Φάλαγξ τροπαιοῦχος ἀθλητική, καί ἅγιος κλῆρος, ὦ Δισμύριοι Ἀθληταί, ἐκ παντός γένους, καί πάσης ἡλικίας, λαμπρῶς συγκροτηθέντες, Θεῷ ἐδείχθητε.
